Fęrsluflokkur: Jaršskjįlftar
Skjįlftasagan ķ hnotskurn
24.8.2014 | 03:31
Einar hefur sent okkur kvikmynd af sögu og dreifingu jaršskjįlfta undir Bįršarbungu og umhverfi. Takiš eftir aš ašeins skjįlftar meš gęši yfir 60% eru sżndir. Guli hringurinn er mišgildi į stašsetningu skjįlfta hverrar klukkustundar, svarta lķnan sżnir sögu į mišgildi. Žaš er fróšlegt aš sjį hvernig virknin hoppar į milli, żmist ķ kvikuinnskotinu eša öskjunni og vķšar. Rautt eru skjįlftar frį 23. įgśst. Takiš eftir hvaš gangurinn rżkur hratt noršur žann dag. Gangurinn er reyndar kominn noršur fyrir jökulsporšinn, og ef hann kemur upp į yfirboršiš, žį vęri žaš į ķslausu landi. Noršur endi gangsins er nś kominn į sama staš og upptök Holuhrauns eru, en žar gaus įriš 1797, eins og jaršfręšikort ISOR sżnir (sjį sķšustu blogg fęrslu). Hęttan į jökulhlaupi minnkar žvķ stöšugt. Svarta lķnan fylgir hreyfingu žungamišju skjįlftanna. Smelliš į hér til aš skoša kvikmyndina:
https://dl.dropboxusercontent.com/u/40576923/bardarbunga.gif
Fréttir um gos eru misvķsandi. Ef til vill er hafiš gos undir jökli, en ekkert bendir žó til žess, ef skošuš eru gögn um rennsli ķ Jökulsį į Fjöllum viš Upptyppinga. Įin sżnir sķna venjulega daglegu sveiflu frį um 220 til 150 rśmmetrum į sekśndu, eins og lķnuritiš sżnir. Engin vöxtur er žar enn. Sóri skjįlftinn ķ nótt, sem var af stęršinni 5,3, var undir öskjubrśninni į Bįršarbungu og į um 5,3 km dżpi. Er hann vegna hreyfinga į hringbrotinu, sem afmarkar öskjuna, eša vegna enn dżpri hreyfinga? Žaš veršur fróšlegt aš sjį hvaša tegund af skjįlfta žetta er: lóšrétt misgengi eša önnur hreyfing.
Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 04:48 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (8)
Fyrsta kvikmyndin śr Bįršarbungu
18.8.2014 | 17:01
Einn góšvinur žessa bloggs, sem gengur undir nafninu H. Sig, hefur gert fyrstu kvikmyndina, sem sżnir innri gerš Bįršarbungu. Hann hefur sótt gögn um jaršskjįlftavirknina undir Bįršarbungu sķšan į laugardagsmorgun til vefsķšu Vešurstofunnar. Sķšan gerši hann žrķvķddar plott af žessum gögnum og bjó til žessa įgętu kvikmynd. Hśn sżnir dreifingu skjįlftanna ķ tķma og rśmi. Lįréttu įsarnir eru lengd og breidd, en lóšrétti įsinn er km, sem nęr nišur į 25 km. Takiš eftir aš skalinn į lóšrétta įsnum er rśmlega tvisvar sinnum stęrri en į lįréttu įsunum. Myndin teygir žvķ dįlķtiš śr gögnunum uppį viš. Litir į pśnktunum breytast meš tķma, žannig aš elstu skjįlftarnir eru sżndir meš blįum pśnktum, žį gulir, brśnir og žeir yngstu raušir pśnktar. Örin bendir ķ noršur įtt. Slóšin į žessa 3D-mynd er:
http://gfycat.com/FaithfulRipeIntermediateegret
Smelliš į žennan link til aš skoša kvikmyndina. Myndin sżnir mjög vel aš jaršskjįlftarnir mynda hring eša lóšréttan hólk ķ jaršskorpunn undir Bįršarbungu. Žetta styšur algjörlega kenningu Ekströms, sem ég hef bloggaš um hér įšur. Žaš er mjög įhugavert hvernig skjįlftarnir raša sér upp ķ tķma umhverfis tappann. Fyrst viršist ein hliš tappans vera aš brotna, sķšan önnur og svo framvegis, allan hringinn. Žaš er rétt aš benda į, aš stašsetningar į jaršskjįlftum į vef Vešurstofunnar eru mjög misjafnar aš gęšum. Eins og kemur fram žar, žį eru gęšin frį 30 til 99%. Ekki hefur veriš tekiš tillit til žess ķ geršar kvikmyndarinnar. Ef lélegar stašsetningar vęru teknar śt, žį er lķklegt aš śtlķnur tappans verši enn skżrari.
Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 19:26 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (4)
Innri gerš Bįršarbungu
17.8.2014 | 06:00
Bįršarbunga er į heimslista hjį Göran Ekström yfir mjög óvenjulega jaršskjįlfta, og er merkilega sögu aš segja af žvķ. Ķ október įriš 1996 uršu margir skjįlftar į eša viš brśnir öskju Bįršarbungu, undir Vatnajökli, eins og sżnt er į fyrstu mynd. Hvort žessi skjįlftavirkni sé tengd gosinu ķ Gjįlp žaš įr er umdeilt efni, en žaš skiftir reyndar ekki mįli hér ķ žessu sambandi. Žaš hafa oršiš alls tķu stórir en fremur grunnir (3 til 8 km) jaršskjįlftar ķ Bįršarbungu į tuttugu įra tķmabili (frį 1976 til 1996), sem mynda hring umhverfis öskjuna. Žeir eru allir af stęršinni 5,1 til 5,6 og į 3,3 til 6,7 km dżpi.
Flestir skjįlftar į Ķslandi eru tengdir glišnun flekamótanna, en žessir skjįlftar undir Bįršarbungu sżna aftur į móti žrżsting ķ jaršskorpunni. Meredith Nettles og Göran Ekström hafa tślkaš žessa skjįlfta sem afleišingu af žrżstingi af keilulaga jaršskorputappa undir Bįršarbungu, eins og myndin sżnir. Žaš er hringlaga sprungukerfi undir öskjunni, sem afmarkar jaršskorputappann. Ofan į tappanum situr kvikužró, skammt undir yfirborši, eins og žrišja myndin sżnir. Žegar kvika safnast fyrir ķ grunnu kvikužrónni, žį vex žrżstingur žar, sem hefur žęr afleišingar aš tappanum er żtt nišur, hringlaga sprungur myndast umhverfis tappann og valda jaršskjįlftum. Upp ķ gegnum mišjan tappann teikna žau Nettles og Ekström rįs, sem kvika leitar upp um frį möttli til kvikužróarinnar fyrir ofan tappann.
Žessi mynd er sś fyrsta sem hefur veriš dregin af jaršskorpunni undir Bįršarbungu og į hśn eflaust eftir aš verša bętt og endurbętt meš tķmanum. Askjan sem sést į yfirborši Bįršarbungu er um 10 km ķ žvermįl, og er lķklegt aš grunna kvikužróin sé svipuš aš stęrš. Nś viršist skjįlftavirknin raša sér ķ hringlaga form eftir śtlķnum öskjunnar, eins og kemur fram į sķšustu myndinni. Er žaš orskaš af hreyfingu tappans, sem Ekström sér undir Bįršarbungu? Er žį kvika aš safnast fyrir ķ grunnu kvikužrónni ofan tappans? Samkvęmt hans lķkani er žį von į skjįlftum af stęršargrįšunni 5, žegar tappinn žrystist nišur.
Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 06:14 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (15)
Órói ķ Bįršarbungu
16.8.2014 | 06:35


Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 16:20 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (7)
Gegnumlżsing eldfjalla
25.7.2014 | 06:21
Žaš hefur reynst erfitt aš įtta sig į virkum eldfjöllum, mešal annars vegna žess, aš viš höfum takmarkašar upplżsingar um innri gerš žeirra. Nś er aš gerast framför į žessu sviši, vegna žess aš jaršskjįlftafręšingar eru farnir aš gegnumlżsa eldfjöllin meš jaršskjįlfatbylgjum. Gott dęmi um žaš eru rannsóknir į Mount St Helens eldfjalli ķ Bandarķkjunum. Žar varš fręgt sprengigos hinn 18. maķ įriš 1980 og sķšan hafa żmsar rannsóknir fariš fram į žvķ fjalli. Gregory Waite og félagar settu upp fyrir nokkru nķtjįn jaršskjįlftamęla umhvefis og ofanį eldfjalliš. Žeir könnušu mikinn fjölda af jaršskjįlftabylgjum, sem fóru ķ gegnum fjalliš og jaršskorpuna undir. Meš žvķ móti gįtu žeir greint svęši, žar sem bylgjurnar fara hęgar ķ gegnum jaršlögin. Žau svęši eru talin vera kvikuhólf eša svęši žar sem kvika er rķkjandi en ekki fast berg. Beint undir eldfjallinu er svęši ķ jaršskorpunni, į 2 til 3,5 km dżpi, žar sem jaršskjįlftabylgjur fara treglega ķ gegnum eša hęgja į sér. Žetta viršist vera kvikužró eldfjallsins. Žar undir er annaš svęši į um 5,5 til 8 km dżpi, sem einnig getur veriš kvikužró. Myndin sżnir žversniš af eldfjallinu og greinir svęšin, sem eru sennilega kvikuhólf. Į bleiku svęšunum fara skjįlftabylgjur hęgar, en į gręnu og blįu svęšunum fara bylgjurnar meš meiri hraša. En žessi könnun nęr ašeins nišur į um 10 km dżpi ķ jaršskorpunni. Nś er annar hópur vķsindamanna aš undirbśa gegnumlżsingu į Mount St Helens, sem mun nį nišur į um 80 km dżpi og rannsaka dżpri pķpulagnirnar fyrir kvikuna. Žeir munu nota bęši bylgjur, sem koma frį fjarlęgum jaršskjįlftum og bylgjur frį dynamķt sprengingum į yfirborši til aš gegnumlżsa St Helens meš 3500 jaršskjįlftamęlum. Višbķšum spennt eftir nišurstöšunum.
Stutt gos ķ Etnu
19.6.2014 | 19:20
Etna eldfjall į Sikiley byrjaši aš gjósa sķšastlišinn sunnudag, 15. jśnķ. Žaš er alltaf višburšur žegar Etna gżs, af žvķ aš hśn er annaš virkasta eldfjall jaršar. Kilauea į Hawaķi er nśmer eitt. Ķ fyrstu voru sprengingar ķ sušaustur gķg fjallsins og sķšan tók basalt hraun aš streyma nišur hlķšar fjallsins. Lokaš var flugvöllum į Sikiley um tķma vegna ösku. Gosiš nįši strax hįmarki nęsta dag. Myndin sżnir lķnurit fyrir tvęr jaršskjįlftastöšvar, sem eru stašsettar ķ hlķšum Etnu. Žetta er órói eša titringur, sem veršur beinlķnis vegna streymis į kviku upp um gķginn. Žaš er góšur męlikvarši į goskraftinn. Ég fékk śtkall frį félaga mķnum, sem į stóran bįt meš tvęr žyrlur og tvo kafbįta um borš. Hann var staddur į Mišjaršarhafi. En ég varš aš benda honum į, aš žann dag, 17. jśnķ, var žegar byrjaš aš draga śr goskraftinum og gosiš žvķ sennilega komiš į lokasprettinn. Žvķ mišur of seint aš bregšast viš. Hinn 19. jśnķ var óróinn kominn ķ venjulegt horf og gosinu aš mestu lokiš. Eins og venjulega, žį er goskrafturinn nęr alltaf mestur fyrstu tvo dagana og žvķ verša menn aš bregšast snöggt viš ef skoša skal slķkar hamfarir jaršar.
Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 19:21 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Grafiš enn dżpra eftir gulli
18.3.2013 | 19:18
Gullmarkašurinn hefur veriš į uppleiš undanfarin įr. Śnsan hefur hękkaš frį $400 įriš 2003 upp ķ um $1700 ķ dag, en nś viršist ef til vill toppnum nįš, eins og sjį mį į fyrstu mynd til hęgri. Samt grafa menn dżpra og dżpra eftir gula mįlminum. TauTona nįman ķ Sušur Afrķku er til dęmis komin nišur ķ um 4 km dżpi. Žar er hitinn ķ berginu um 58 stig og žeir nota lyftur sem fara į yfir 50 km hraša į klukkustund til aš komst nišur ķ vinnuna.
En gullgröftur veldur żmsum vandamįlum. Žaš eru umhverfisįhrifin af gullnįmugreftri, sem valda mestum įhyggjum. Žaš er tališ aš vinnsla į 10 grömmum af gulli skapi 20 tonn af nįmurusli. Ķ Bandarķkjunum eru nįmufélög talin orsaka mesta mengun allra išnfyrirtękja. Skašlegast ķ sambandi viš gullnįmiš er samt notkun blįsżru, en žessi baneitraši vökvi er notašur til aš leysa upp gulliš śr berginu. Blįsżra eša vetnissżanķš HCN er baneitraš efni, sem gufar upp viš stofuhita og myndar hęttulegt gas. Sżran hefur alvarleg įhrif į allt lķfrķki ķ grennd viš gullnįmurekstur.
Nś er vaxandi įhugi fyrir žvķ, aš vinna gull śr gömlum raftękjum. Tölvudrasl, ónżtir farsķmar og önnur raftęki innihalda aš jafnaši um 250 til 350 grömm af gulli ķ hverju tonni, eša miklu meira en žau 2 til 5 grömm af gulli ķ bergi sem nś er unniš ķ flestum gullnįmum.
Gull kemur fyrir į żmsan hįtt ķ jaršskorpunni. Žaš er nokkuš algengt aš gull finnist ķ ęšum bergs, žar sem skorpuhreyfingar hafa myndaš sprungur eša misgengi. Myndin sżnir sprungu, sem inniheldur kvarts og gull. Slķkar sprungur myndast aš sjįlfsögšu viš jaršskjįlfta. Nżlega kom fram sś kenning, aš žegar jaršskjįlftar gerast, verši mikiš žrżstingsfall ķ slķkum sprungum, jafnvel aš žrżstingur minnki um žśsundfallt į broti śr sekśndu ķ sprungunni. Vökvi ķ sprungunni getur veriš a“300 til 400 stiga hķta, og žegar žrżstingsfalliš veršur, žį breytist vökvinn skżndilega ķ annaš įstand, jafnvel ķ gufu. Viš žaš falla śt żmsar steindir og nżir kristallar myndast śr vökvanum og jafnvel gull fellur śt ķ sprungunni.
En žaš žarf meira til aš mynda gull en jaršskjįlfta. Aš sjįlfsögšu veršur vökvinn aš vera rķkur af gulli ķ upplausn. Gullrķkur vökvi er lķklegri aš myndast ķ meginlandsskorpu eša jaršslkorpu sigbeltanna, en sķšur į svęšum žar sem śthafsskorpa rķkir, eins og į Ķslandi.
Kanadķskt fyrirtęki, Icelandic Gold, hefur leitaš gulls ķ Žormóšsdal ķ Mosfellssveit. Hér er kerfi af sprungum ķ berginu, sem eru um 700 metrar į lengd og nį nišur um 450 metra į dżpt. Hér var boraš įriš 1996, alls 1,4 km ķ nķu borholum til aš kanna bergiš. Holurnar sżna aš eitthvaš af gulli finnst ķ sprungum, sem eru į um 50 metra dżpi. Bergsżni śr gryfjum sżna aš ža er aš mešaltali 4,77 grömm af gulli ķ hverju tonni ķ berginu. Žetta er magniš, sem gefiš er upp af fjįrfestinum sjįlfum Icelandic Gold, en ekki 400 grömm, eins og kom fram ķ einhverjum fjölmišlum nżlega. Fyrirtęki og stofnanir sem lagt hafa fé ķ žessa rannsókn eru Kķsilišjan, Orkustofnun, Išntęknistofnun og Rannsóknarrįš.
Óvissustig
25.10.2012 | 18:05


Sjö Ķtalskir jaršvķsindamenn dęmdir sekir um manndrįp
23.10.2012 | 06:45
Ķtalir hafa aldrei fariš vel meš sķna vķsindamenn og gera ekki enn. Į Ķtalķu bżr žjóšin, sem brenndi Giordano Bruno į bįlkesti įriš 1600 vegna hugmynda hans um heimsmyndina og um grundvallaratriši ķ stjörnufręši, sem braut ķ bįga viš kenningar kažólskrar kirkju. Įriš 1633 var stjörnufręšingurinn Galileo Galilei dęmdur ķ fangelsi fyrir aš ašhyllast kenninguna aš sólin vęri hin rétta mišja kerfisins, sem jöršin snżst um. Ķ gęr dęmdi ķtalskur dómstóll sjö jaršvķsindamenn seka um manndrįp ķ tengslum viš jaršskjįlftann undir borginni L“Aquila įriš 2009. Žaš var hinn 6. aprķl įriš 2009 aš jaršskjįlfti varš beint undir L“Aquila, en hann var af stęršinni 6,3. Hann var į ašeins 9,5 km dżpi og aš minnsta kosti 308 manns fórust og borgin var lögš ķ rśst. Ég hef bloggaš um skjįlftan og umdeild višbrög jaršvķsindamanna įšur hér:
http://vulkan.blog.is/blog/vulkan/entry/1154541/
Smįskjįlftar voru tķšir undir L“Aquila ķ byrjun įrsins 2009 og sjö manna nefnd jaršvķsindamanna var skipuš til aš rannsaka mįliš. Ķbśar voru mjög órólegir og įhyggjufullir, einkum žegar jaršešlisfręšingurinn Giampaolo Giuliani spįši stórum jaršskjįlfta į grunni radon gas męlinga sinna. Sjömanna nefndin hélt almennan fund meš borgurum hinn 31. mars 2009 og birti yfirlżsingu žess efnis, aš žaš vęri engin hętta į stórum skjįlfta. Sex dögum sķšar reiš stóri skjįlftinn yfir, 6,3 aš stęrš, meš hörmulegum afleišingum, eyšileggingu og dauša. Nś hafa mešlimir nefndarinanr veriš fundnir sekir um manndrįp og fengiš sex įra fangelsisdóm fyrir aš hafa ekki varaš ķbśana viš yfirvofandi hęttu. Sjömenningarnir sem hlutu fangelsisdóminn voru öll ķtalska rķkisnefndin um spį og forvörn frį jaršvį. Ég žekki vel einn af hinum dęmdu. Hann heitir Franco Barberi og er eldfjallafręšingur, sem hefur į seinni įrum oršiš einn įhrifamesti jaršvķsindamašur į Ķtalķu. Viš höfum įšur starfaš saman aš mįlum sem snerta eldgos og eldgosahęttu frį Vesśvķusi. Dómurinn ķ L“Aquila vekur margar spurningar og žęr snerta okkur hér į Ķslandi einnig. Er hęgt aš ętlast til aš jaršvķsindamenn geti spįš fyrir um stóra jaršskjįlfta eša eldgos? Eiga vķsindamenn yfirleitt aš vera aš gefa śt yfirlżsingar til almennings um mįl sem snerta hęttuįstand, žegar žeir hafa ekki nęgileg gögn ķ höndum? Žessi dómur mun vafalaust hafa mikil įhrif į hegšun jaršvķsindamanna į Ķtalķu varšandi jaršvį į nęstunni. Ég tel lķklegt aš enginn ķtalskur fręšimašur fįist nś til aš gefa yfirlżsingar eša spį um jaršvį ķ kjölfar žessa dóms. Allir ašilar žurfa nś aš hugsa vandlega sinn gang og įkvarša hvaša rįšgjafar er óskaš eftir frį jaršvķsindamönnum og hvaša įbyrgš henni fylgir. Enn er ósvaraš stórum spurningum varšandi vķsindin og skjįlftann mikla undir L“Aquila. Var radon gasiš sem Giampaolo Giuliani męldi góš vķsbending um yfirvofandi hęttu? Voru smįskjįlftarnir undan žeim stóra einnig góš vķsbending, sem nefndin tók ekki meš ķ reikninginn? Jaršskjįlftafręšingar telja almennt, aš smįskjįlftar séu ekki įreišanleg vķsbending um yfirvofandi stórskjįlfta. Į Ķtalķu eru smįskjįlftar įberandi į undan um helmingi af öllum stórskjįlftum, en ašeins ķ um 2% af öllum tilfellum fylgir stórskjįlfti ķ kjölfariš į smįskjįlftahrinu. Ég mun nś samt halda ótraušur įfram aš birta mķnar skošanir į jaršvį, enda er Kvķabryggja hér alveg ķ nęsta nįgrenni viš Stykkishólm og viršist vistin žar vera nokkuš góš.
Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 06:49 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (8)
Skjįlftar ķ Eyjafjaršarįl
21.10.2012 | 09:36
Žaš er mjög stórt misgengi rétt undan noršurlandi, sem er kennt viš Hśsavķk og Flatey. Nś kemur žaš fram ķ fréttum vegna mikilla jaršskjįlfta žar ķ nótt og einnig ķ september mįnuši. Misgengiš liggur frį Hśsavķk, rétt milli Flateyjar og lands, og inn ķ Eyjafjaršarįl og inn į landgrunniš fyrir noršan Tröllaskaga, eins og fyrsta mynd sżnir. Į henni eru sżndir skjįlftarnir sem uršu ķ hrynunni frį 14. til 21. september ķ įr, en myndin er frį Vešurstofu Ķslands. Mér viršist aš hrinan sem nś stendur yfir sé į svipušum slóšum, en žó nokkuš sunnar. Hreyfingar į žessu misgengi eru žannig aš landgrunniš noršan misgengisins fęrist til sušausturs, mišaš viš jaršskopruna fyrir sunnan misgengiš, eins og örvarnar į fyrstu mynd sżna.
Hér erum viš žį aš fjalla um snišmisgengi. Vestur endi snišmisgengisins viršist enda ķ vestur brśn Eyjafjaršarįls. Skjįlftarnir eru ef til vill tengdir glišnun Eyjafjaršarįls, eins og hinar örvarnar į fyrstu myndinni sżna. Žessi įll er stórmerkilegt fyrirbęri. Önnur myndin (frį Orkustofnun) sżnir aš žaš er mikill bśnki af setlögum ķ Eyjafjaršarįl. Svörtu brotalķnurnar į myndinni sżna aš setlögin ķ Eyjafjaršarįl erum 2 til 3 km į žykkt. Įllinn er mikill sigdalur, sem hefur veriš virkur ķ nokkrar milljónir įra, og hér hefur dalurinn sigiš stöšugt og set safnast hér fyrir. Setiš er žaš žykkt, aš ķ žvķ gętu veriš gas eša olķumyndanir, ef hitastigullinn er ekki of hįr til aš leyfa olķu aš žrķfast. Sigiš gerist hér į flekamótum, en žaš eru flekamót įn eldvirkni. Žeyndar kemur eldvirknin fram nokkuš noršar, žar sem Eyjafjaršarįll grynnist og kemur ķ ljós sem eldeyjan Kolbeinsey. Žar mun hafa sķšast gosiš įriš 1372.
Jaršskjįlftar | Breytt s.d. kl. 11:52 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (7)