
Hugtakiš jaršsköpun eša geoengineering er tiltölulega nżtt af nįlinni, en žaš er višleitni mannkyns til aš stżra eša breyta umhverfi sķnu į allri plįnetunni sér ķ hag.
Ég mun fjalla um żmsar hlišar į jaršsköpun eša jaršbreytinga ķ bloggi mķnu į nęstunni. Allar götur frį žvķ aš inbyltingin hófst ķ lok įtjįndu aldar, žį hefur mašurinn ósjįlfrįtt veriš aš breyta umhverfi sķnu.
Myndin til hlišar sżnir hina miklu aukningu į koltvķoxķš innihaldi loftsins, en myndin er byggš į gögnum śr ķskjörnum og vķšar.
Žaš er greinilegt aš koltvķoxķš hefur sżnt miklar sveiflur ķ gegnum jaršsöguna, en aldrei žvķ lķkt sem nś er, eins og seinni myndin sżnir.
Hśn nęr aftur um 450 žśsund įr jaršsögunnar.
Nś vitum viš, ef til vill of seint,
aš žetta eru įhrif sem viš vildum helst aldrei hafa haft į jöršina.
Jaršsköpun er sem sagt aš breyta einhverri plįnetu žannig, aš hśn lķkist jöršu, og sé vistvęn fyrir mannkyniš
(terraforming).
Žaš var bandarķski stjarnešlisfręšingurinn Carl Sagan sem fyrst stakk upp į terraforming aša jaršsköpun fyrir Venus įriš 1961, og sķšar fyrir plįnetuna Marz įriš 1973.
Markmiš jaršsköpunar eša jaršbreytingar er aš hafa įhrif į jöršina į žann veg, aš nśverandi įstand loftslags varšveitist, ķ hag fyrir mannkyniš.
Žetta į lķka viš żmsa ašra žętti umhverfisins, svo sem um verndun jaršar frį įrekstrum loftsteina, og hęttulegri inngeislun frį sólinni.

Jaršsköpun vekur strax upp spurningar um sišferši og sišfręši.
Getum viš leyft okkur aš leika guš og breyta umhvefinu, meš athöfnum sem hafa óvissa śtkomu og sem gęti veriš skašlegt fyrir komandi kynslóšir?
Vķsindamenn eins og Carl Sagan og hans nemendur hafa leikiš sér meš hugmyndir um jaršbreytingu į öšrum plįnetum, en lengi foršast aš fara inn į žessa braut varšandi
jöršina okkar.
Įriš 1985 kom śt merk bók eftir Bandarķska jaršefnafręšinginn Wallace Broecker: How to build a habitable planet.
Hér
reiknaši hann śt aš meš žvķ aš dreifa miklu magni af brennisteinsśša daglega ķ heišhvolfi jaršar, žį vęri hęgt aš vega į móti žeirri hlżnun jaršar sem vaxandi koltvķoxķš veldur nś.
En kostnašurinn viš žetta vęri um $50 milljaršar į įri.
Wally Broecker gerši žetta meir ķ grķni en alvöru, en įriš 2006 kom śt grein eftir Nóbelveršlaunahafann Paul Crutzen, žar sem hann fjallar frekar um hugmyndina aš vinna į móti hlżnun jaršar meš brennisteinsśša ķ heišhvolfi:
"Albedo Enhancement by Stratospheric Sulfur Injections: A Contribution to Resolve a Policy Dilemma?" ķ ritinu Climatic Change. Nś er jaršbreyting allt ķ einu oršin umręšuefni vķsindamanna og žį er ašeins spursmįl um hvenęr gripiš veršur til ašgerša. Nś ķ dag er tališ aš įhrif mannkyns į loftslag, vegna śtlosunar koltvķoxķšs, samsvari um 2 Wöttum į fermeter af yfirborši jaršar.
Žaš er aš segja, hitaaukningin er sś sama og ef 2-watta perur glói į hverjum fermeter jaršar, į sjó og į landi.
Til aš vinna į móti žessum aukna varma er stungiš upp į aš dreifa brennisteinsśša ķ heišhvolfi, um 20 til 30 km hęš fyrir ofan yfirborš jaršar.

Žrišja myndin sżnir magniš af brennisteini (sulfur) sem žarf til žessa, eša 2 til 8 milljón tonn af brennistein į įri.
Žaš kostar um einn til tķu milljarša dollara aš dreifa einum milljarš tonna af brennistein į įri, eša allt aš $80 milljarša į įri til aš vega į móti hlżnun jaršar ķ dag.
En žaš eru fleiri hugmyndir į lofti, sem ég mun blogga um sķšar.
Athugasemdir
Mig langar aš spyrja, hvort jaršfręšingar hafi rannsakaš hvort allur žessi nįmagröftur um allan heim og oķudęling śr jaršskorpunni hafi įhrif til aukins fjölda, eldgosa og jaršskjįlfta?
Pįlmi (IP-tala skrįš) 25.3.2011 kl. 20:48
Nįmugreftri hefur ekki veriš enn kent um neina jaršskjįlfta. Hins vegar eru nokkuš sterkar lķkur į žvķ, aš stórar stķflur og mikil lón į bakviš žęr hafi valdiš jaršskjįlftum į Indlandi, į svęši žar sem jaršskjįlftar hafa aldrei oršiš fyrr. Einnig eru nokkuš góšar lķkur į žvķ aš jaršskjįlftar ķ noršur Kalifornķu, ķ grennd viš The Geysers hverasvęšiš, hafi byrjaš fljótlega eftir aš miklar boranir hófust žar eftir jaršhita, og so mikiš gekk į, aš įkvešišvar aš hętta allri virkjun į jaršhita žar, vegna mótmęla fóks sem bżr ķ nįgrenninu. Um žaš mį lesa frekar ķ fyrra bloggi mķnu um žetta mįl. Sjį hér http://vulkan.blog.is/blog/vulkan/entry/993423/
Haraldur Siguršsson, 26.3.2011 kl. 21:59
Bęta viš athugasemd [Innskrįning]
Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.