Ástćđan fyrir ţví ađ Katla er ekki stćrsta títannáma heims

TiDollarŢegar Katla gýs, ţá ţeytir hún upp ógrinni af kviku, sem inniheldur meira títan en nokkur önnur kvika á jörđinni.  Títanríka gjóskan úr Kötlugosum safnast fyrir í miklu magni á suđur strönd Íslands, ađallega sem vikur og sandur á Mýrdalssandi og Skógasandi, sem inniheldur á milli 4 og 5% af títanoxýđi. Títan er mjög merkilegur og nokkuđ dýr málmur.  Áriđ 2000 keypti ég mér Apple Titanium fartölvu.  Hún hefur reynst mér vel, enda er málmkápan utan um tölvuna úr málminum títan.  Títanmálmurinn er sterkari en stál, og nćr helmingi léttari.  Hann hefur hćsta hlutfall af styrk á móti eđlisţyngd af nokkrum málmi. Títan er af ţeim sökum notađ í allskyns hluti, einkum í flugiđnađinum, og međal annars er títanoxyđ einnig merginefniđ í hvítri málningu.  Birgđir af títan finnast í jörđu í ýmsum löndum, og ţar á međal Ástralíu, Kanada, Kína, Indlandi, Nýja Sjálandi, Noregi og  Úkraínu.  Ársfamleiđslan er um 90 ţúsund tonn af títan málminum og um 4,8 milljón tonn af  títan oxýđi.   Taliđ er ađ birgđir séu um 600 milljón tonn.  Einn stćrsti ţátturinn er eftirspurn fyrir flugiđnađinn.  Í eina Boeing 777 flugvél fara um 58 tonn af títan, og ein  Airbus A380 vél ţarf 77 tonn.  Til dćmis er um 15% af ţyngd nýju Boeing 787 Dreamliner farţegaţotunnar títanmálmur.  Vegna mikilvćgi títans í flugiđnađinum er taliđ ađ eftirspurn muni hafa vaxiđ um 40%  áriđ 2015.  Verđ á títan hefur ţví hćkkađ nýlega frá $9 til $12 pundiđ eins og myndin fyrir ofan sýnir, og mun fara hćkkandi.  KatlaGlerÍ stćrstu títannámum heims, eins og til dćmis í Tellnes námunni í Noregi og í Kolari námunni í Finnlandi, er um 5 til 7% títanoxíđ í berginu.  Ţađ er lítiđ meira en ţau 4 til 5% af títanoxíđi sem finnast í gosbergi frá eldstöđinni Kötlu á Íslandi.  Hraunkvikan sem kemur upp úr Kötlugjá, til dćmis í gosinu áriđ 1918, er títanríkasta kvika sem gýs á jörđinni.  Viđ verđum ađ fara til tunglsins til ađ fá títanríkari hraunkviku, en á tunglinu er basalt sem inniheldur 9 til 13% TiO2.   Mikiđ af títan er unniđ úr sandi međfram ströndum meginlandanna.  Rútil (TiO2) og ilmenít (FeTiO3 eđa ferro-títaníum) mynda korn í sandinum og eru sandkornin af ţessum títanríku kristöllum skilin frá sandinum vegna hárrar eđlisţyngdar ţeirra.  Eđlisţyngd rútils og ilmeníts er tiltölulega há, eđa um 4,3 til 4,7 grömm á hvern rúmsentimetra og geta stórar skilvindur ţví auđveldlega unniđ ţessa fágćtu kristalla úr sandinum.   Í gjóskunni sem kemur upp úr Kötlu er ţessu allt öđru vísi háttađ.  Kötluaskan er títanrík, en hér er títan ađallega bundiđ í glerinu sem myndast ţegar hraunkvikan kólnar.  Myndin til hliđar sýnir Kötluösku frá einu stćrsta gosi eldstöđvarinnar, sem var fyrir um 11 ţúsund árum. Viđ Christian Lacasse höfum kannađ samsetningu kvikunnar sem kom upp í ţessu gosi.  Myndin er tekin í gegnum smásjá, og ţađ er strax ljóst ađ gleriđ er eins og vel hrćrđ marmarakaka.  Hér skiftast á lög af ljósgulu líparítgleri, sem er ríkt af kísil, og lög af mjög dökkbrúnu basaltgleri, sem er rikt af títan.  Sem sagt: títaniđ er bundiđ í glerinu, en ekki af neinu magni í steindum eđa kristöllum.  Af ţeim sökum er ekki hćgt, međ ţekktum ađferđum, ađ ná títani úr Kötluöskunni, ţótt mikiđ sé af ţví og ógrinni af vikri og sandi međfram suđurströnd Íslands.  Ţetta minnir okkur á, ađ ţađ er eitt ađ verđmćtu efnin séu fyrir hendi í miklu magni, en ţađ er svo allt annađ ađ mál efnin séu í ţví formi sem er vinnanlegt međ ţekktum námuađferđum.  Ţriđja myndin sýnir títan innihald í kvikunni frá Kötlu.  Ţar kemur einnig fram, ađ kvikaTiKatlan er tvennskonar: basalt kvika međ hátt títan, og líparítkvika međ lagt títan.  Ţriđja myndin sýnir títanmagniđ í kvikunni úr Kötlu. Ţar kemur fram ađ kvikan er tvennskonar.  Annars vegar er basaltkvika, sem inniheldur allt ađ 5% TiO2.  Hinsvegar er líparítkvika, sem hefur mjög lágt títaninnihald.

 

 

 

 


« Síđasta fćrsla | Nćsta fćrsla »

Athugasemdir

1 Smámynd: Hörđur Ţórđarson

Til hamingju međ ţessa ágćtu fćrslu, Haraldur.

Hörđur Ţórđarson, 21.3.2011 kl. 21:50

2 identicon

Sćll Haraldur.

Má ekki skilja titan frá í turnofni međ réttum vibringi?
Einföld ađferđ ţegar hún virkar. 

Guđmundur Bjarnason (IP-tala skráđ) 22.3.2011 kl. 03:00

3 identicon

Er ţetta ekki einmitt efni til ađ stunda ransóknir og ţróun á Íslandi, til ađ byggja framtíđar iđnađ? Ţetta er ekkert ógerlegt, bara ađ vara tíma og vinnu í ađ uppgötva leiđ til ţess?

Bjarne Örn Hansen (IP-tala skráđ) 22.3.2011 kl. 11:21

4 Smámynd: Haraldur Sigurđsson

Ţađ er ađ sjálfsögđu full ástćđa til ađ kanna allar leiđir til ađ nýta jarđefni á Íslandi frekar en nú er gert. Ég held ađ turnofn og víbringur virki ekki, vegna ţess ađ títaniđ er uppleyst í glerinu. Annars held ég ađ ţađ sé vel ţess virđi ađ kanna, hvort ekki eru fyrir hendi byrgđir af títan-magnetít sandi undan ströndum Íslands. Títan-magnetít kristallar koma fyrir í nćr öllum basalt hraunum Íslands, og berast til sjávar međ öđrum sandi. Ţar á hafsbotni verđur títan-magnetít eftir rétt viđ ströndina, vegna hárrar eđlisţyngdar. Ţetta ţarf ađ rannsaka frekar.

Haraldur Sigurđsson, 22.3.2011 kl. 15:36

Bćta viđ athugasemd

Ekki er lengur hćgt ađ skrifa athugasemdir viđ fćrsluna, ţar sem tímamörk á athugasemdir eru liđin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband