Jarðlögin í Stöðinni

Fjöllin á norðanverðu Snæfellsnesi eru merkileg fyrir margt, eins og ég hef áður bloggað um í sambandi við Búlandshöfða hér.   Skammt fyrir austan Búlandshöfða er fjallið Stöð, eða Stöðin.   Þetta er fagurt en einstakt fjall, 268 m á hæð, og algjörlega flatt að ofan.  Stöðin hefur gengið undir ýmsum nöfnum.  Þannig er það nefnt Brimlárhöfði í Eyrbyggju, en danskir sæfarar kölluðu það áður fyrr Líkkistuna vegna þeirrar lögunar sem það hefur séð utan frá sjó (alveg í stíl kölluðu þeir Kirkjufell því ómerkilega nafni Sukkertoppen). Árið 1936 fann Jóhannes Áskelsson  (1902 -1961)  jarðfræðingur sandsteinslög milli klettabelta í Stöðinni með skeljum og steingerðum plöntuleifum, nokkuð hátt upp í fjallinu að austanverðu. Þetta var merkileg uppgötvun, en senilega hefur Jóhannes lagt af stað upp í Stöðina eftir að Helgi Pjéturss gerði fyrstu uppgötvanir á þessu sviði í Búlandshöfða mörgum árum áður.  Fjöllin á norðanverðu Snæfellsnesi varðveita mjög merkileg jarðlög sem skrá sögu ísalda eða jökulskeiða fyrir um 1.8 til 1 miljón árum síðan.  Best er að leggja af stað frá bænum Lárkoti til að skoða jarðlögin í Stöðinni og fara upp bergið til hægri á fjallsbrúnina.  Þaðan má klífa upp á flatneskjuna efst á Stöðinni um þröngt en tryggt einstigi.  Neðri hluti fjallsins, upp í um 130 metra hæð, er blágrýtismyndun frá Tertíera tíma, eða nokkra miljón ára gömul og fremur ellileg basalt hraunlög.  Efst eru hraunlögin jökulrispuð og ofan á þeim er nokkuð þykkt lag af jökulbergi eða mórenu.  Hérna vantar sem sé um fimm til tíu miljónir í jarðsöguna, en rofið á fyrri hulta ísaldar hefur fjarlægt alla vitneskju.  Þar fyrir ofan er brúnt og gráleitt set af sandsteini og leirlögum sem innihalda skeljar og einnig steingervinga eða blaðför af laufblöðum af víði, lyngi og elrir.  Myndin til hliðar sýnir tvö steinrunnin  laufblöð úr laginu. Setið í Stöðinni er sennilega óseyrarlög, völuberg og sandsteinn sem hefur myndast á áreyrum. Snæfellsnes hefur sennilega verið vaxið elri og birkiskógi þegar þessi lög mynduðust. Sökkull eða neðri hluti fjallsins er myndaður af blágrýtislögum frá Tertíer, en að minsta kosti tveir basaltgangar skera Tertíeru blágrýtislögin, og hafa báðir stefnuna NA-SV, en þeir ná ekki upp í setlögin fyrir ofan.  Efra borð blágrýtismyndunarinnar er því mikið mislægi, en þar ofaná liggur myndun setlaga frá um 120 til 130  metrum yfir sjó.  Setlögin eru völubergslög, leirsteinn og sandsteinn, og innihalda skeljar af Astarte borealis, Saxicava rugosa samkvæmt  Guðmundi G. Bárðarsyni (1929).  Hraunlögin sem liggja innan setlaganna og hraunlög ofaná þeim eru einnig öfugt segulmögnuð samkvæmt ransóknum Doell og félaga (1972) og eru því senilega frá Matuyama segulskeiði, eða eldri en sjö hundruð þúsund ára.  Einn gangur sker setlögin í suður enda fjallsins, með stefnu nærri norðri.   Ofan af Stöðinni er einstakt útsýni í allar áttir, og til austurs má til dæmis sjá þökin á húsunum á Kvíabryggju, fangelsi íslenskra hvítflibbaglæpamanna. Á síðustu öld var stundað mikið útræði frá plássi eða hverfi hér í Kvíabryggju.  Síðan fluttist útgerð til Grundarfjarðar þegar hafnarskilyrði vor bætt þar.  Frá árinu 1954 voru vistaðir á Kvíabryggju menn, sem ekki greiddu meðlagsskuldir eða barnalífeyri. Árið 1963 voru fyrstu refsifangarnir sendir þangað til afplánunar. 

Athugasemdir

[Ólafur Sveinsson (IP-tala skráð) 28.5.2010 kl. 22:22]

Skemmtilegt. Hef rölt þarna um.
Þegar horft er í náttúruna og sér augljósan aldur jarðar okkar, þá skil ég ekki menn sem tala eins og þeir verða eilífir. Njóta aldrei augnabliksins.  Aldur mankyns er ekki nema 1mm af 6.000.000.000 ?