Einn mælikvarði á goskraftinn í Eyjafjallajökli

Hæðin á öskumekkinum er nokkuð góður mælikvarði á magnið af kviku sem nú berst upp í gíginn á Eyjafjallajökli.  Hæðin á  mekkinum er gefin á fimm mínútna fresti  af veðursjá eða radar Veðurstofunnar á Keflavíkurflugvelli.  Upplýsingarnar má nálgast hér.   Það eru ýmsar útgáfur af veðursjánni, en ég fylgist mest með ETOP(Z).  Myndin sýnir niðurstöður veðursjár kl. 525 í morgun, og takið eftir tölunni 5.0 fyrir ofan Eyjafjallajökul, en það er hæð gosmakkarins sem veðursjáin sér á þeim tíma.  Reyndar mælir veðursjáin mökkinn aðeins þegar hann er hærri en 2.5 km, en til þessa hefur hann oftast verið hærri en svo.  Myndin til hliðar sýnir breytingar á hæð hans nú í morgun, 11. maí,  frá kl. 2:30 til kl. 6:00, en á þeim tíma hefur hann verið mest á 3.9 til 5.0 km hæð.   Í nótt bar meir á glóð í  mekkinum en áður, en það má ekki túlka sem aukinn goskraft.  Heldur er líklegra að meiri glóð bendi á minni áhrif vatns úr jöklinum á sprengivirknina.  Ef til vill er gígurinn að þorna upp smám saman.  Eitt af því sem  við skiljum nokkuð vel í sambandi við eldgos er  hegðun makkarins.  Hann fylgir mjög einfaldri eðlisfræði.  Morton jafnan, H=1.37Q^1/4  gefur okkur hlutfallið milli hæðar gosmakkarins og magns af kviku (Q) sem berst upp í gosinu. Það eru til margar útgáfur af  Morton jöfnunni, en ég sýni þá einföldustu hér.  Aðal skilaboðin eru þau, að það er magnið af hita sem berst út í andrúmsloftið í gosinu sem ræður því hversu hátt mökkurinn rís. Það er því ekki goskrafturinn sjálfur sem stjórnar hæðinni, heldur kvikumagnið, sem við getum til dæmis mælt í rúmmetrum af kviku sem berst upp úr gígnum á sekúndu.  Þegar heit aska og gjall þeytist upp í loftið, þá blandast gosmökkurinn við andrúmsloft.  Hitinn frá öskunni hitar um leið loftið og þá minkar eðlisþyngd  loftsins sem hefur blandast inn í mökkinn.  Við það rís mökkurinn hærra.  Þetta er alveg sama fyrirbæri og venjulegur loftbelgur sem menn ferðast í langar leiðir.  Hann rís upp vegna þess að  blossi af logandi gasi streymir inn í belginn að neðan og dregur með sér hitað loft sem þenst út, léttist  og lyftir belgnum.  Hér með fylgir mynd sem sýnir hlutfallið milli hæðar gosmakkar, í km, og magns af kviku sem gýs, í rúmmetrum á sekúndu.  Samkvæmt því er Eyjafjallajökull nú að gjósa um eða undir eitt hundrað rúmmetrum af hraunkviku á sekúndu.  Magnið í virkilega stórum gosum getur verið mörg hundruð þúsund rúmmetrar á sekúndu og fer mökkurinn þá í 30 til 40 km hæð.  Við getum því sætt okkur við það að málið er ekki svo slæmt. 

Athugasemdir

[Helga S (IP-tala skráð) 11.5.2010 kl. 11:59]

Sæll

Takk fyrir að deila öllum þessum vísindum á mannamáli, frábær síða kem oft og iðulega til að reyna skilja þessi fræði betur. En ég var að velta fyrir mér einu.. er  einhver tenging á milli stórra skjálfta út í heimi  við t.d Kötlugos sem hafa verið í gegnum aldirnar.....

Kveðja Helga

[Haraldur Sigurðsson, 11.5.2010 kl. 17:11]

Það er ekkert sem bendir til að fjarlægir jarðskjálftar hafi áhrif á eldfjöll og hleypi af stað eldgosum. Auðvitað eru eldgos og jarðskjálftar tengd flekahreyfingum, en það er ekki neitt beint orsök-og-afleiðing samband milli þess, þegar stór skjálfti verður t.d. í Síle eða í Haítí, og eldgos verða á Íslandi.  Málið er því miður ekki svo einfalt!

[Hrappur Ófeigsson, 11.5.2010 kl. 21:53]

Blessaður Haraldur.

Hverjar eru líkurnar á að það verði hreyfing á flekunum nær Reykjavík en nú hefur orðið og hversu stóra jarðskjálfta værum við að tala um ?

[Haraldur Sigurðsson, 12.5.2010 kl. 06:12]

Hrappur: Í grennd við  Reykjavík eru flekamótin milli Norður Ameríkuflekans og Evrasíuflekans eftir endilöngu Reykjanesinu.  Jarðskjálftar verða á þessum flekamótum öðru hvoru, til dæmis í Krýsuvík. Árið 1151 hófust Krýsuvíkureldar, þegar Ögmundarhraun rann. Þá gaus einnig við Trölladyngju og Afstapahraun og Kapelluhraun runnu. Síðan á miðöldum hefur ekki gosið á þessum flekamótum, en þau verða að teljast virkt gosbelti og munu gjósa í framtíðinni. Sennilega verðajarðskjálftar á þessu svæði ekki stærri en 6.5 eða svo, og ættulangflest nýrri hús að standa það vel af sér  Hins vegar hef ég miklu meiri áhyggjur af áhrifum eldgosa á byggðina og einkum af hraunrennsli í grennd við stór-Reykjavík.

[ulfheidur ingvarsdottir (IP-tala skráð) 16.5.2010 kl. 22:16]

Blessaður Haraldur

Takk fyrir frábæra fræðslu fyrir okkur leiðsögumenn á laugardaginn.

Kveðja

Úlfheiður

[Anna S. Péturdóttir (IP-tala skráð) 16.5.2010 kl. 23:27]

Ég get ekki annað en þakkað þér fyrir hvað upplýsingar þínar eru auðskiljanlegar og góðar. Mikið held ég að þú sért  góður kennari.

Ég bý norðu í Eyjafjarðarsveit og verð ekki vör við eitt né neitt sem bent gæti til eldgoss á suðurlandi, hvorki eitt gos hvað þá 2. þetta eiga ættingjar mínir í Noregi og vinir í Hollandi afar erftitt með að skilja.

það eina sem ég verð vör við er þegar millilandaflugvélarnar svífa tígulega yfir höði mér á leið til lendingar hér á Akureyrarflugvelli. ( Hollendingurinn orðaði þetta afar skemmtilega, Anna I arrived in your backyard )

 Kveðja að norðan.

 Anna Sigga