Elstu Sæfararnir? - Fyrstu Túristarnir? Stórkostleg Uppgötvun eða Hvað?

Nýjar uppgötvanir á eynni Krít í Miðjarðarhafi benda til að forfeður okkar sem fóru frá Afríku til að skoða heiminn fyrir nokkur hundrað þúsund árum hafi ekki endilega farið landleiðina. Uppgötvunin eru margir axarhausar úr steini sem fundust nýlega á suður hluta Krítar. Einn vísindamannanna sem gerðu þessar athuganir er Thomas Strasser hér í Rhode Island þar sem ég er staddur nú. Ef þetta reynist rétt, þá þarf að rita á ný fyrstu kaflana í sögu mannkynsins, einkum hvað varðar siglingar fornmanna. Töluvert af steintólum, um tvö þúsund að tölu, hafa fundist á Krít nýlega nálægt bænum Plakias, sem virðast vera um 130 þúsund ára gömul og frá fyrri hluta Steinaldar, en hingað til hefur verið talið að mennskar verur á þeim tíma væru fremur frumstæðir Homo erectus.  Krít hefur verið einangruð eyja í um fimm miljón ár og sjóleiðin var og er eina leiðin þangað. Þetta þýðir að frummenn fóru um höfin meir en eitt hundrað þúsund árum fyrr en haldið var. Elstu sðgarpar sem vitað var um fyrir þessa uppgötvun voru þeir sem fóru um Indónesíu og áfram til Ástralíu fyrir um 40 þúsund árum.Suður ströndin á Krít er beint á móti Líbíu á norður strönd Afríku, en fjarlægðin þar á milli er um 300 kílómetrar. Fóru fyrstu sægarparnir beint norður frá Afríkuströnd og til Krítar? Voru þeir á flekum eða smíðuðu þeir báta? Er þetta Homo erectus? Enn hafa engin mannabein fundist. Um 30 axarhausar og mörg tvíeggja tól hafa fundist í jarðlögum sem eru frá fyrri hluta Steinaldarinnar. Mikið af tólunum hafa fundist í hellum og klettaskútum. Þau voru gerð úr kvartz steinum frá Krít, en með sama handbragði og axarhausar frá Afríku. Kvartz er einmitt harðasti steinninn sem finnst á eynni.

Athugasemdir

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 17.2.2010 kl. 23:08]

Getur verið að steingerðin valdi útliti steinanna frekar en mannshöndin? Prófessorinn frá Providence hefur enn ekki gefið út neitt sannfærandi um aldursgreiningar sínar. Ég leyfi mér að efast, jafnvel um að þetta sé manngert.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 17.2.2010 kl. 23:14]

Hér má lesa um sams konar verkfæri, en miklu, miklu yngra - í Ástralíu:

http://australianmuseum.net.au/image/Quartz-artefact-tool

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 17.2.2010 kl. 23:31]

http://www.janesoceania.com/australia_aboriginal_traditional_society/index1.htm

Ég held að Strasser sé ekki sleipur í steinaldafræðum.

[haraldur sigurdsson (IP-tala skráð) 17.2.2010 kl. 23:52]

Það er sjálfsagt margt fleira sem á eftir að koma í ljós. Ég held að Curtis Runnels frá Boston University hafi lagt til mikið í sambandi við steinalradfræina í þessu tilfelli. Auðvitað er hægt að finna samskonar steina sem myndast á náttúrulegan hátt, en ég held að sambandið -- context -- við aðrar minjar séu ráðandi. Gott að vera tortrygginn, en fréttin er spennandi.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 18.2.2010 kl. 08:06]

Vert þætti mér að fá aldursgreiningar á kontextum, og eins slitmyndir af tólunum. 

Mig minnir að elsta búseta á Krít, þar sem ég þekki dálítið til, sé um 9000 ára gömul og mann gæti grunað að þessi áhöld gætu verið frá þeim tíma. Frumbyggjar Ástralíu notuðu svona gróf amboð úr kvartsi á 18. öld e. Kr.  Verkfæri þessi líkjast einhverju sem menn tengja frummönnum í Afríku. Það þýðir ekki að verkfærin á Krít séu frá sama tíma og verkfærin í Afríku. En svona röksemdafærslur sér maður oft hjá bandarískum fornleifafræðingum.

Ég vann einu sinni með bandarískum fornleifafræðingum norður á Ströndum. Þeir fundu litla rúst niður við sjó. Drátthagur fornleifafræðingu frá New York teiknaði til gamans, hús sem hann hélt að hefði staði þarna. Greinilegt var að maðurinn þekkti ekkert til byggingarhefðar á Norðurlöndum, en hann þekkti byggingarhefð Indíána. Hann teiknaði eitthvað sem gæti hafa verið hús indíána í Kanada.

Fyrir nokkrum árum fann bandarískur fornleifafræðingur, Steinberg, eitthvað sem líktist mynt norður í landi. Sjálfskipaður "sérfræðingur" Seðlabankans í mynt taldi þetta vera mynt og þeir hölluðust svo báðir að því að þetta væri frá Víkingaöld. Það sem þeir fundu var reyndar bronsskreyti í líkingu myntar sem þekktar eru sem "kingur", svo notuð séu flott orð Kristjáns Eldjárns fyrir skreyti úr málmi sem hangir í sörvi eða á fötum manna, á 11. og 12. öld. Bronsmynt var ekki notuð á víkingaöld. 

Fornleifafræðingar verða að vera vel inn í því sem þeir eru að gera! Það er ekki alltaf tilfellið. 

[haraldur sigurdsson (IP-tala skráð) 18.2.2010 kl. 13:26]

Ég ætla ekki að velta því fyrir mér hér hvort bandarískir fornleifafræðingar séu “öðruvísi” en hinir, en tel fulla ástæðu til að veita þessu máli fulla athygli. Það er ekki búið að gefa út mikið af þessu efni ennþá, en tvær greinar skyldar því eru:

Kopaka K, Matzanas C. 2009. Palaeolithic industries from the island of Gavdos, near neighbor to Crete in Greece. Antiquity 83:

Mortensen P. 2008. Lower to Middle Paleolithic artefacts from Loutró on the south coast of Crete. Antiquity 82:

Töluvert er nú bloggað út um allan heim um fundinn á Krít, til dæmis hjá:

http://johnhawks.net/weblog/reviews/archaeology/middle/crete-mortensen-loutro-2010.html

[Tryggvi Gunnar Hansen, 20.2.2010 kl. 15:09]

var ekki miðjarðarhaf miklu minna hér á áronum fyrir ísaldarlok og jafnvel bara innhaf... en annað... ein spurning fyrir fróðann mann... hvar finn ég yfirlit yfir loftsteina á íslandi... með áætluðum tímamælingum hvenær þeir verða til... og ennfremur ég leita að yfirborðsformi grænlands.. undir ísnum.. einhver hefur sagt að grænland sé ein skál.. eða risadalur... gæti grænland verið gýgur?

[Tryggvi Gunnar Hansen, 20.2.2010 kl. 15:28]

er ekki hætta á að loftsteinagýgur væri mistekin fyrir eldgýg?

[Tryggvi Gunnar Hansen, 20.2.2010 kl. 15:28]

á íslandi?

[haraldur sigurdsson (IP-tala skráð) 20.2.2010 kl. 16:23]

Sæll, Tryggvi

Jú, Miðjarðarhaf var minna á ísöld, þegar þessir fornmenn voru hugsanlega að ferðast til Krítar. En sundið milli Krítar og Afríku er mjög djúpt og breytingar á sjávarstöðu tengdar ísöld hafa ekkert hjálpað til að gera þeim sjóferðina auðveldari.

Varðandi loftsteinsárekstra, þá er það stórt, flókið og langt mál. Ég mun blogga um það síðar. Ekki er mér kunnugt um neina fundi loftsteina á Íslandi enn. Gígar eftir árekstra loftsteina eru ólíkir eldgígum á margan hátt. Til dæmis finnst mjög sjaldan hraun eða aðrar bergtegundir tengadr eldgosum í loftsteinagígum. Einnig eru þeir oftast víðari og stærri en eldgígar.

Varðandi Grænland, þá er það rétt að risastór dalur er undir öllum Grænlandsjökli, svo djúpur að hann er víða undir sjávarmáli. Sá dalur er talinn hafa myndast vegna fargsins af þykka jöklinum ofaná.

[Tryggvi Gunnar Hansen, 20.2.2010 kl. 16:58]

takk fyrir það Haraldur

svo er afbrygði af loftsteinum sem ekki er máski þekt ennþá... og það eru steinar sem eru meðnægilega þyngd og massa til að bora sér í gegnum skurnina og valda þar með eldgosi... þetta á aðvitað sérílagi við þar sem skurnin er þunn og það er semsagt með blandorsök og ég spyr er ekki þetta hugsanlegt og að sjá að þetta sé blandorsakagýgur er þá þarf að finnast þar merki um mikinn loftstein (kurlaðann) og hraun á sama stað... en slíkt hafa menn ekki látið sér detta í hug eða hvað og því erfiðara en ella að leita að því sem ekki er til fyrir manni...  þetta er sama og með "fyrir "landnáms" fræðin"... það sem ekki á að vera til er ekki leitað að.

[Tryggvi Gunnar Hansen, 20.2.2010 kl. 16:59]

en hvar finn ég eitthvað á netinu um form grænlands undir ís Haraldur?

[Haraldur Sigurðsson, 20.2.2010 kl. 18:06]

Tryggvi:

Helstu gögnin um Grænland er að finna her

JL Bamber – 2001

http://nsidc.org/cgi-bin/atlas_north?layer=sea_ice_extent_01&layer=snow_extent_01&layer=north_pole_geographic&layer=land&layer=coastlines&layer=copyright&zoomdir=1

Sjá myndir hér

http://www.ittc.ku.edu/publications/documents/Bamber2001_A%20new%20ice%20thickness.pdf

[Tryggvi Gunnar Hansen, 21.2.2010 kl. 14:17]

Já takk Haraldur,.. þetter athyglisvert... Grænlandsdalurinn er dýpstur nyrst og svo undir miðju, þ.e. fer í 200 m undir yfirborði sjávar á þessum tvem stöðum.. syðri hlutinn er grynnri... spurning.. hvort einhver eldvirkni sé undir grænlandi eða hafi verið... eru til borkjarnar úr jarðvegi undir ísnum... grjóti?

[haraldur sigurdsson (IP-tala skráð) 21.2.2010 kl. 15:15]

http://www.innovations-report.com/html/reports/earth_sciences/report-100152.html

Hér fyrir ofan er hlekkur á grein sem fjallar um heitan reit undir Grænlandsjökli. Þetta er enn mjög umdeilt. Ekki er vitað um neina eldvirkni á Grænlandi í amk. 30 miljón ár, á Diskó eyju. Ekkert kemur fram í ísborunum varðandi eldvirkni á Grænlandi.

kv

Haraldur

[Tryggvi Gunnar Hansen, 22.2.2010 kl. 12:24]

já þar er bara nýlega komið upp á norð austur grænlandi..er þessi hiti undir meginjöklinum norðausta eða á Disco eyju? 

ef hitinn er undir meginjöklinum þá verður til stöðuvatn undir jökli og ishellar... og jökullinn mun brána mun hraðar