Gjóskuflóð frá gosinu í Galunggung

Árið 1986 var ég á ferð á Jövu í Indónesíu. Við vorum að aka á þjóðveginum nálægt borginni Bandung þegar ég rak augun í mann sem stóð við vegkanntinn og hélt á lofti tveimur stórum málverkum. Ég sá strax að þetta voru myndir af eldgosi, og snarbremsaði. Þetta var Warhu, ungur listmálari, sem hafði orðið vitni af eldgosinu í Galunggung fjalli á Jövu árið 1982 til 1984 og var nú að selja verk sín við veginn. Þannig eignaðist ég olíumálverkið sem er sýnt hér fyrir ofan og í Eldfjallasafni í Stykkishólmi. Galunggung er eitt af mörgum eldfjöllum á eynni Jövu, en það er 2168 metrar á hæð. Sprengigosið þeytti gjósku upp í meir en 16,5 kílómetra hæð, en mesta hættan var frá glóandi heitum gjóskuflóðum sem streymdu frá eldfjallinu á hundrað kílómetra hraða. Að minnsta kosti 68 manns fórust í gosinu, flestir af völdum gjóskuflóða. Listamaðurinn Warhu var heppinn að verða ekki eitt af fórnarlómbunum, en það er greinilegt af málverkinu að hann var mjög nærri þegar gjóskuflóðin streymdu fram. Í forgrunni á myndinni er allt yfirborð þakið ljósbrúnni ösku frá fyrra gjóskuflóði, og svartir glóandi tréstubbar standa uppúr. Næsta gjóskuflóð streymir fram á miklum hraða, sennilega nokkur hundruð metrar á þykkt, og logandi heitt. Málverkið er frábært, en það eru ekki til margar góðar ljósmyndir af gjóskuflóði, en einhver sú besta er frá alveg sambærilegu fyrirbæri, þegar turnarnir tveir á World Trade Center í New York hrundu í september 2001. Myndin sem fylgir hér með sýnir skýið af rýki, ösku, byggingarefni og öðru sem streymdi hratt með jörðu eftir götum borgarinnar þegar turnarnir féllu. Krafturinn sem keyrir gjóskuflóðin er fyrst og femst þyngdarlögmálið, og hitinn. Askan frá sprengigosinu í Galunggung 1982 til 1984 barst hátt í lofti til suðurs yfir Indlandshaf og barst alla leið til Ástralíu. Askan í háloftum skapaði óvænt mikla hættu fyrir flugsamgöngur. Árið 1982 var Boeing 747 vél frá British Airways á leið til Ástralíu og flaug í grennd við Jakarta í Indónesíu að nóttu til, með 240 farþega um borð. Þetta flug, BA009, er nú eitt hið frægasta í sögu flugsins. Í um 150 kílómetra fjarlægð frá Galunggung drepst á öllum fjórum þotuhreyflum vélarinnar, og hún er máttvana í 16 mínútur, en fellur eða hrapar á þeim tíma frá 11,5 kílómetra hæð niður í 4 kílómetra. Vélin hafði flogið beint inn í öskudreifina frá Galunggung í háloftum. Á meðan vélin var kraftlaus og hrapandi, þá ávarpaði flugstórinn Eric Moody farþegana á þessa leið: "Ladies and gentlemen, this is your captain speaking. We have a small problem. All four engines have stopped. We are doing our damnedest to get it under control. I trust you are not in too much distress."Askan hafði farið inn í hreyflana, og lokað loftinntökum, þar sem askan bráðnaði við hán hita og myndaði gler skán sem slökkti á þotuhreyflunum. Skömmu síðar tókst flugmönnum loks að starta þotuhreyflunum aftur. En það var ekki allt búið ennþá.  Nú vill flugstjórinn nauðlenda í Jakarta og undirbýr það. En þegar vélin nálgast flugvöllin kemur í ljós að ekkert sést út um gluggana í flugklefanum. Askan hefur sandblásið glerið svo að það er algjörlega matt, eins og glugginn hér til hliðar sýnir. Samt tekst Moody að lenda vélinni og allt fór vel. Mánuði síðar lenti þota frá Singapore Airlines einnig inní öskudreifina frá Galunggung gosinu, og missti þrjá af fjórum þotuhreyflunum. Þeim tókst loks að starta einum þeirra í 2,4 kílómetra hæð og nauðlenda. Þessir atburðir urðu til þess að nú er skipulegt eftirlit með öskudreif í háloftum og flugstjórar hafa aðgang að miklum upplýsingum um hættur af völdum sprengigosa.