Afdrif víkinga á Grænlandi á miðöldum

 

Landnám norrænna manna frá Íslandi á Grænlandi á tíundu öld og landkönnun þeirra í vestri er einn af höfuðstólpum norrænnar menningar almennt. Grænlenska nýlendan blómgaðist um skeið á fyrri hluta Miðalda, bæði í Eystribyggð og Vestribyggð, en af einhverjum óþekktum ástæðum leið byggðin undir lok í kring um 1450 e.Kr.  Það hefur lengi verið óstaðfest skoðun fræðimanna (fyrst Hans Egede 1721) að hnignun loftslags hafi ráðið förinni og gert Grænland óbyggjanlegt fyrir bændur, sem stunduðu akuryrkju og búskap að íslenskum sið.  Síðasta lífsmarkið frá norrænum mönnum á Grænlandi er tengt brúðkaupi íslenskra hjóna í steinkirkjunni á Hvalsey árið 1408. 

Rannsóknir loftslagsfræðinga hafa sýnt fram á að um skeið ríkti tiltölulega mjög milt loftslag á norðurhveli jarðar á Miðöldum (Medieval Climate Anomaly, MCA), frá um 900 til um 1300 e.Kr. , en það byrjaði verulega að kólna og Litla Ísöldin gekk í garð, eins og ískjarnar frá Grænlandsjökli sýna í stórum dráttum. 

Við frekari könnun hefur myndin nýlega tekið að skýrast við rannsóknir á vatnaseti í Eystribyggð, en niðurstöður sýna að í stórum dráttum hafði Hans Egede rétt fyrir sér fyrir tæpum  þrjú hundruð árum.  Nú hafa Everett Lasher og Yarrow Axford  frá Bandaríkjunum greint súrefnissamsætuna O18 í skeljum eða hýði af vatnapöddum  sem finnast í borkjörnum af vatnaseti í Eystribyggð.  Grein þeirra birtist nýlega í tímaritinu Geology. En samsætan eða súrefnisísótópinn O18 er góður mælikvarði á ríkjandi hitastig þegar vatnapaddan var á lífi.  Það tekur um 40 ár að mynda 1 cm þykkt lag af seti í þessum vötnum í Eystribyggð,  sem gerir þá kleift að kanna sveiflur í loftslagi með um 40 ára næmi eða upplausn yfir um 3000 ára skeið. 

Niðurstöður þeirra eru sýndar á myndinni, bæði O18 sveiflur (efra ritið) og hitasveiflan, sem er dregin af O18 gögnum (neðra ritið). Kólnun er um 2 til 3 stig á meðalhita. Það er eftirtektarvert að kólnun í Eystribyggð er strax komin í gang skömmu eftir árið 1000 e.Kr. og hefur náð toppnum í kringum 1300 e.Kr. (bláa línan). Að öllum líkindum hefur sprettutíminn styttst til muna og landbúnaður, sem var hér rekinn á íslenskan máta, féll niður.  Fólksfjölgun skrapp saman og fókið hrökklaðist smám saman á brott.  En einmitt á sama tíma var fólk af Inuit kyni að færa sig suður með vestur strönd Grænlands og nema land.  Inúítar höfðu aðlagað sig mjög vel að aðstæðum, einkum með selaveiðum, og kólnunin á Litlu Ísöldinni hafði engin áhrif á þá.

 

Athugasemdir

[Gunnar (IP-tala skráð) 3.3.2019 kl. 23:37]

Sæll Haraldur

mér finnst þetta fróðlegt, því margir hafa verið með ævintýralegar kenningar eins og að þeir hafi verið teknir af Portúgölum eða orðið hluti af Norður amerískum indíánaflokkum, held að þetta sé mun líklegra, að þeir hafi gefist upp á Grænlandi og hugsanlega snúið til Íslands þó ekki sé það sannað

[Valdimar Samúelsson, 4.3.2019 kl. 11:26]

Haraldur mjög góð og rökrétt grein. Ivar Bárarson sagði 1342 þegar hann kom í Vestri byggðina að þar væri engan mann að sjá. Nokkrar skepnur á víð og dreif allt naglfast ver eftir á bæjunum en þar gekk heiðarlegt fólk í burt frá eignum kirkjunnar. Það eru varðar leiðir inn allan Hudson flóann austan megin og alveg innst inn í James flóa. Má bæta við að Skreið var þekkt þar enda samskonar fiskbyrgi og á Seltanga. Á myndir ef þú vilt. Kv V  

[Ómar Ragnarsson, 4.3.2019 kl. 21:44]

Svo sterk urðu áhrif inúítanna, að Grænland er eina landið í okkar heimshluta þar sem ekki er til neinn eignaréttur manna á landi. Landeigendur eru ekki til!  Grænland, eða öllu heldur grænlensk náttúra á sig sjálf eins og sést á því að Ingólfur Arnarson taldi Hjörleif fóstbróður sinn hafa fengið refsingu fyrir trúleysið, það trúleysi að friðmælast ekki við landvættina eins og Ingólfur lét heimilisgoð sín gera, öndvegissúlurnar.