Fęrsluflokkur: Jaršskorpan
Į hvaša dżpi er kvikužróin?
20.9.2014 | 09:08
Allt bendir til žess aš žaš sé mjög stór kvikužró undir Bįršarbungu. Žessi kvikužró hefur til dęmis sent frį sér eitt stęrsta basalthraun į jöršu į nśtķma, Žjórsįrhrauniš. Žaš rann fyrir um 8600 įrum, alla leiš sušur ķ sjó, žar sem nś er Stokkseyri og Eyrarbakki. Žaš hraun er um 25 rśmkķlómetrar. Sennilega er kvikužróin meš allt aš 100 rśmkķlómetra ķ tanknum af um 1175 oC heitri kviku. En į hvaša dżpi er hśn? Ef til vill gefa jarskjįlftarnir vķsbendinu um žaš. Jaršskjįlftar verša ekki ķ kvikužrónni, heldur lķklega į misgengjum, sem eru tengd öskjusiginu. Skjįlftar orsakast af hreyfingum į sprungum ķ jaršskorpunni, eins og žegar misgengi hreyfist. Fyrri myndin er fremur gróf mynd af žverskurši af eldfjalli meš öskju. Žetta er ekki Bįršarbunga, heldur dęmigert eldfjall eins og barn mundi teikna, en ašal atrišin eru hin sömu. Askjan myndast žegar kvika streymir śt śr kvikuhólfinu og inn ķ kvikugang, eins og örin til hęgri sżnir. Žį sķgur stór spilda af jaršskorpunni nišur ķ kvikužróna. Raušu stjörnurnar eru tįkn fyrir jaršskjįlfta, sem myndast viš brot ķ jaršskorpunni viš sigiš. Jaršskjįlftar dreifa sér žvķ ķ hring, sem afmarkar śtlķnur öskjunnar į korti. Nešri myndin sżnir Bįršarbungu į korti og undir kortinu er sżnd dreifing jaršskjįlfta undir Bįršarbungu ķ įgśst mįnuši. Skjįlftagögnin eru aš sjįlfsögšu frį vef Vešurstofu Ķslands. Skošiš žetta nįnar į YouTube, hér: https://www.youtube.com/watch?v=3PTEDxrIRoM
Žessi mynd er žvķ einskonar žversniš af skorpunni undir eldfjallinu. Takiš eftir aš skjįlftavirknin er nęr eingöngu grynnri en 8 km undir öskjunni. Samkvęmt žvķ mį įętla aš žak kvikužróarinnar sé į um 8 km dżpi. Žaš segir okkur ekkert um hve djśp hśn er eša hvaš magniš af kviku er ķ žrónni. Skjįlftar geta ekki myndast dżpra, žar sem bergiš hér undir kvikužrónni er of heitt til aš brotna. Žaš sķgur ķ stašinn. Ef til vill er kvikužróin žį ķ grennd viš rauša hringinn meš brotalķnunni į myndinni.
Efnasamsetning kvikunnar hjįlpar einnig til aš įkvarša dżpi kvikužróarinnar. Ef viš keyrum efnagreiningu Jaršvķsindastofnunar Hįskóla Ķslands ķ gegnum MELTS forrit hans Mark Ghiorso, žį er nokkurn veginn ljóst aš žessi kvika getur ekki veriš komin beint śr möttlinum, heldur hefur hśn žróast ķ kvikužró innan jaršskorpunnar, sennilega viš žrżsting sem samsvarar um 10 km dżpi. Sem sagt: skjįlftunum og efnafręšinni ber vel saman. Žetta er nś ašeins dżpra en ég hefši haldiš, en viš erum žį alltaf aš lęra eitthvaš nżtt. Lokiš į kvikužrónni (botninn į öskjunni) er žį um 8 til 10 km žykkur tappi og žvermįl hans er įlķka (10 til 12 km). Hvaš heldur hann lengi įfram aš sķga nišur ķ kvikužróna, um hįlfan meter į dag? Byrjar hann aš rķsa aftur upp, žegar gosinu lżkur og kvika streymir upp ķ kvikužróna upp śr möttlinum? Enginn veit, en eina dęmiš, sem viš höfum til samanburšar eru Kröflueldar 1975 til 1984, en žį reis og seig öskjubotninn hvaš eftir annaš ķ nķu įr. Spennandi tķmar framundan? En tilhugsunin um hiš mikla magn af kviku, sem er ķ žrónni er vissulega ógnvekjandi.
Hvaš orsakaši stóra skjįlftann?
26.8.2014 | 18:46
Ķ morgun kom stęrsti skjįlftinn ķ Bįršarbungu til žessa. Hann var 5,7 aš styrk og į 6,2 km dżpi. Hann er stašsettur djśpt undir noršur brśn öskju Bįršarbungu, samkvęmt Vešurstofunni. Athugiš aš į žessum jaršskjįlftaskala er til dęmis skjįlfti af stęršinni 5 hvorki meira né minna en 33 sinnum stęrri en skjįlfti af stęrš 4. Žessi mikli skjįlfti er af sömu stęršargrįšu og skjįftarnir tķu undir Bįršarbungu, sem Meredith Nettles og Göran Ekstrom rannsökušu ķ grein sinni įriš 1998. Žaš voru skjįlftar frį 1976 til 1996, sem žau könnušu, į dżpi allt aš 6,7 km. Hvaš er žaš, sem hleypir af staš svona stórum skjįlftum undir eldfjallinu? Hvaš žżšir žaš fyrir framhaldiš? Sérfręšingar hafa gefiš ķ skyn aš žeir telji skjįlftann ķ morgun vera afleišingu af kvikuflęši śt śr kvikužró undir öskjunni og inn ķ ganginn. Žaš vęri žį žak kvikužróarinnar, sem er aš sķga nišur og skjįlftinn veršur į brśninni. Samkvęmt žeirri tślkun ętti kvikužróin aš nį nišur į 6,2 km dżpi. Kvikužręr undir ķslenskum eldfjöllum sem hafa öskjur eru fremur grunnt undir yfirborši. Žanni er tališ aš kvikužró sé į 2 til 3 km dżpi undir Kröflu, 2 km undir Kötlu og um 3 km undir Öskju. Kvikužró į allt aš 6 km dżpi undir öskju Bįršarbungu vęri žvķ mjög ólķkt žvķ sem viš höfum vanist. Žess vegna ber aš athuga hinn möguleikan aš stóri skjįlftinn sé af tegundinni sem Ekstrom stingur uppį: tengdur hreyfingu į hringlaga sprungu, sem er ķ jaršskorpunni UNDIR kvikužrónni. Ég hef fjallaš um lķkan Ekstroms įšur hér: http://vulkan.blog.is/blog/vulkan/entry/1428037/
Og einnig hér: http://vulkan.blog.is/blog/vulkan/entry/1428340/
Skjįlftafręšingar eiga eftir aš įkvarša af hvaša tegund žessi skjįlfti er, śt frį "first motion" eša könnun į hreyfingu fyrstu bylgjunnar ķ skjįlftanum. En į mešan veršum viš aš taka til greina aš hann sé samkvęmt lķkani žeirra Ekstroms. Ef sig er aš gerast ķ öskjunni og veldur jaršskjįlftanum, žį ętti žaš aš koma fram į GPS męlinum į Dyngjuhįlsi. Svo er ekki. Žį grunar mann aš orsökin į žessum stóra skjįlfta sé önnur en öskjusig.
Innri gerš Bįršarbungu
17.8.2014 | 06:00
Bįršarbunga er į heimslista hjį Göran Ekström yfir mjög óvenjulega jaršskjįlfta, og er merkilega sögu aš segja af žvķ. Ķ október įriš 1996 uršu margir skjįlftar į eša viš brśnir öskju Bįršarbungu, undir Vatnajökli, eins og sżnt er į fyrstu mynd. Hvort žessi skjįlftavirkni sé tengd gosinu ķ Gjįlp žaš įr er umdeilt efni, en žaš skiftir reyndar ekki mįli hér ķ žessu sambandi. Žaš hafa oršiš alls tķu stórir en fremur grunnir (3 til 8 km) jaršskjįlftar ķ Bįršarbungu į tuttugu įra tķmabili (frį 1976 til 1996), sem mynda hring umhverfis öskjuna. Žeir eru allir af stęršinni 5,1 til 5,6 og į 3,3 til 6,7 km dżpi.
Flestir skjįlftar į Ķslandi eru tengdir glišnun flekamótanna, en žessir skjįlftar undir Bįršarbungu sżna aftur į móti žrżsting ķ jaršskorpunni. Meredith Nettles og Göran Ekström hafa tślkaš žessa skjįlfta sem afleišingu af žrżstingi af keilulaga jaršskorputappa undir Bįršarbungu, eins og myndin sżnir. Žaš er hringlaga sprungukerfi undir öskjunni, sem afmarkar jaršskorputappann. Ofan į tappanum situr kvikužró, skammt undir yfirborši, eins og žrišja myndin sżnir. Žegar kvika safnast fyrir ķ grunnu kvikužrónni, žį vex žrżstingur žar, sem hefur žęr afleišingar aš tappanum er żtt nišur, hringlaga sprungur myndast umhverfis tappann og valda jaršskjįlftum. Upp ķ gegnum mišjan tappann teikna žau Nettles og Ekström rįs, sem kvika leitar upp um frį möttli til kvikužróarinnar fyrir ofan tappann.
Žessi mynd er sś fyrsta sem hefur veriš dregin af jaršskorpunni undir Bįršarbungu og į hśn eflaust eftir aš verša bętt og endurbętt meš tķmanum. Askjan sem sést į yfirborši Bįršarbungu er um 10 km ķ žvermįl, og er lķklegt aš grunna kvikužróin sé svipuš aš stęrš. Nś viršist skjįlftavirknin raša sér ķ hringlaga form eftir śtlķnum öskjunnar, eins og kemur fram į sķšustu myndinni. Er žaš orskaš af hreyfingu tappans, sem Ekström sér undir Bįršarbungu? Er žį kvika aš safnast fyrir ķ grunnu kvikužrónni ofan tappans? Samkvęmt hans lķkani er žį von į skjįlftum af stęršargrįšunni 5, žegar tappinn žrystist nišur.
Jaršskorpan | Breytt s.d. kl. 06:14 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (15)
Loftsteinaįrįsin į Hadean tķma jaršar
5.8.2014 | 06:14
Fyrsta tķmabil jaršsögunnar nefnis Hadean, frį um 4 til 4,5 milljöršum įra. Nafniš Hades vķsar į guš forn-grikkja, sem réš rķkjum ķ undirheimum. Viš vitum lķtiš um žennan tķma į upphafsįrum jaršar, vegna žess aš mjög lķtiš af jaršlögum eša svo fornu bergi hafa varšveist. Reyndar hefur nęr ekkert svo gamalt berg varšveist, heldur ašeins litlir kristallar af geršinni zikon, sem finnast inni ķ yngri berglögum. Fyrsta myndin sżnir aldur į slķkum zirkon kristöllum. Žeir yngstu eru um 3,8 milljaršar įra en žeir elstu eru um 4,45 milljaršur įra gamlir. Aldur jaršar er talinn 4,54 milljaršar, og žį vantar okkur enn ašeins eitt hundraš milljónir įra til aš finna berg jafn gamalt og myndunartķmi jaršar. Žaš finnst sennilega aldrei, žvķ unga jöršin varš fyrir įrįs stórskotališs, sem splundraši og umrótaši yfirborši hennar. Žetta stórskotališ voru loftsteinar, sumir hundrušir km ķ žvermįl. Žaš er tališ aš um 10% af massa jaršarinnar hafi bętst viš žegar žessi loftsteinaįrįs stóš yfir. Lķkaniš bendir til aš einn eša fleiri risaloftsteinar (stęrri en 1000 km ķ žvermįl) hafi rekist į jöršina į žesum tķma og nokkrir (3 til 7 stykki) sem voru um 500 km. Simone Marchi og félagar hafa rannsakaš žetta fyrsta tķmabil jaršar og gert lķkön af loftsteinaįrįsinni. Önnur mynd sżnir lķkan žeirra af dreifingu loftsteinagķga į jöršu į žessum tķma.
Viš notum tungliš til aš męla hvaš loftsteinaįrasin į jöršina var mikil, hver tķšni loftsteina var og hvaš žeir voru stórir. Į tunglinu er engin vešrun og ekkert rof og loftsteinagķgarnir eru vel varšveittir og žar meš sagan um tķšni og stęrš loftsteina ķ jaršsögunni. Sķšan mį fęra žessar upplżsingar yfir į jöršina. Žį kemur ķ ljós aš 60 til 70% af yfirborši jaršar var rótaš upp allt nišur į 20 km dżpi vegna loftsteinaįrekstra. Jöršin var žį aš mestu eins og vel plęgšur garšur, žar sem meiri hluta af ytri jaršlögum var rótaš og snśiš viš. Loftįrįsinni lauk aš mestu fyrir um 3,8 milljöršum įra. Į mešan į henni stóš hefur jöršin veriš dauš, sterilizeruš, brennd, glóandi heit, óbyggileg! Ekkert lķf, ekki einu sinni minnstu örverur, hafa getaš lifaš hér žį ķ Hades eša helvķti.
Hornafjöršur er į uppleiš
26.6.2014 | 13:07
Ég eignašist mitt fyrsta GPS tęki įriš 1990. Žaš var af Trimble gerš, kostaši yfir $4000 og var fyrsta kynslóš af GPS tękjum, sem komu į markašinn. Ég beitti žvķ fyrst viš rannsóknir mķnar į Krakatau eldfjalli ķ Indónesķu. Stóra byltingin meš GPS tęki geršist ķ Flóastrķšinu, žegar Ķrak réšst inn ķ Kuwait og Bandarķkjaher svaraši meš įras į Ķrak. GPS tęki voru žį komin ķ hendur flestra hermanna og svo strax ķ hendur almennings eftir žaš. Nś er hęgt aš fį įgętis GPS tęki fyrir innan viš $100 og notkun žessarar tękni hefur valdiš byltingu ķ siglingum, feršum og vķsindum.
Jaršešlisfręšingar į Ķslandi hafa beitt GPS tękninni meš įgętum įrangri. Į Ķslandi var fyrst sett śt GPS net umhverfis Vatnajökul įriš 1991 og fylgst vel meš žvķ til 1999 af Lars Sjöberg og félögum. Žeir męldu landris į bilinu 5 til 19 mm į įri umhverfis Vatnajökul yfir žetta tķmabil. Fyrsta mynd sżnir hluta af žeirra nišurstöšum. Lengdin į lóšréttu lķnunum er ķ hlutfalli viš landris į žessu tķmabili. Ašrir telja aš ris ķ grennd viš Höfn ķ Hornafirši hafi veriš um 16 til 18 mm į įri sķšan 1950. Į vef Vešurstofu Ķslands er hęgt aš fylgjast meš skorpuhreyfingum į Ķslandi į rauntķma. Žar eru til dęmis gögn um GPS męlingar ķ Höfn, eins og önnur mynd sżnir. Landris er greinilega mikiš og stöšugt. Fyrir tķmabiliš frį 1998 til 2013 er risiš aš mešaltali um 17,1 mm į įri, samkvęmt GPS ķ Höfn. Sķšasta myndin er eftir Žóru Įrnadóttur og félaga. Hśn sżnir lóšréttar hreyfingar į landinu öllu, fyrir tķmabiliš frį 1999 til 2004. Męlikvaršinn sżnir hreyfinguna og žaš er augljóst aš nęr allt landiš er į uppleiš, en hreyfingin er langmest umhverfis Vatnajökul. Į žessu svęši er hreyfingin allt aš eša yfir 20 mm į įri. Brįšnun Vatnajökuls og annara jökla hįlendisins eru aušvitaš skżringin į žessi risi landsins. Žaš eru žó til undantekningar frį žessu lan
drisi og er Öskjusvęšiš ein slķk, en žar hefur land sigiš, eins og myndin sżnir. Landris umhverfis Vatnajökul kann aš hafa mest og alvarlegust įhrif į Hornafjaršarós, en hann er ķ dag talin einhver erfišasta innsigling landsins. Sandrifiš Grynnslin liggur žvert um siglingaleišina inn ķ ósinn og žar er dżpi ašeins um 6 til 7 metrar. Žessi innsigling mun žvķ versna stöšugt vegna brįšnunar Vatnajökuls og landrisins, sem žvķ fylgir.
Jaršskorpan | Breytt s.d. kl. 18:08 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (6)
Elsta jaršskorpan er eins og Ķsland
13.6.2014 | 21:16
Ķ noršvestur hluta Kanada eru bergmyndanir, sem eru um 4.02 milljaršar įra aš aldri. Žetta berg nefnist Idiwhaa Gneiss og er mešal elsta bergs, sem finnst į jöršu. Til samanburšar er aldur jaršar talinn vera 4.54 milljaršar įra. Mikiš af žessu bergi ķ Kanada er kallaš greenstone, eša gręnsteinn, en žaš er ummyndaš basalt. Ummyndunin er af völdum jaršhita, eins og gerist ķ jaršskorpunni undir Ķslandi. Reyndar er gręnsteinn bergtegund sem er algeng į Ķslandi. Viš finnum til dęmis gręnstein ķ Hafnarfjalli į móti Borgarnesi og ķ fjöllunum fyrir ofan Stašarsveit į Snęfellsnesi. Ransóknir į jaršefnafręši og steinafręši žessara fornu myndana ķ Kanada sżna aš žessi jaršskorpa hefur myndast į alveg sama hįtt og Ķsland. Frumkvikan er basalt, sem hefur myndast viš brįšnun ķ möttli jaršarinnar. Basalt gosin hafa hlašiš upp miklum stafla af hraunum, sem er margir kķlómetrar eša jafnvel tugir km į žykkt. Basalt hraunstaflinn varš svo žykkur, aš nešri hluti hans grófst djśpt og breyttist vegna jaršhitans ķ gręnstein. Į vissum svęšum ķ djśpinu brįšnaši ummyndaša bergiš og žį varš til lķparķtkvika. Jaršefnafręši gögnin į forna berginu frį Kanada eru naušalķk nišurstöšum į jaršskorpunni frį Ķslandi. Žetta skżršist allt žegar Kanadķskir jaršfręšingar beittu skilningi į myndun Ķslands viš aš tślka Kanadķska fornbergiš. Žaš mį segja aš myndun Ķslands skżri į nokkurn hįtt myndun meginlandsskorpu af vissri tegund. Myndin sem fylgir er tślkun Kanadamanna į žeirra elstu jaršskorpu. Takiš eftir aš jafnvel landakortiš, sem žeir teikna į yfirboršiš er hermt eftir śtlķnum Ķslands. Žaš er langt sķšan aš jaršfręšingar fóru aš bera saman gömlu jaršskorpuna ķ Kanada og Ķsland. Robert Baragar var žegar kominn į sporiš ķ kringum 1970.
Jaršspį og Galapagos
30.4.2014 | 13:28
Markmiš vķsindanna er aš kanna og skilja nįttśruna. Žegar žvķ takmarki er nįš, žį eru vķsindin fęr um aš beita samansafnašri reynslu og upplżsingum til aš spį um framvindu mįla į hverju sviši nįttśrunnar. Viš spįum til dęmis ķ dag bęši vešurfari, žróun hagkerfa, žroskun fiskistofna og uppskeru. Spįin er žaš sem gefur vķsindastarfsemi gildi. Vķsindi sem eingöngu lżsa hegšun og įstandi nįttśrunnar eru ónżt, ef spįgildi er ekki fyrir hendi. En stóri vandinn er sį, aš stjórnmįlamenn, yfirvöld og jafnvel almenningur hlusta oft ekki į spįr vķsindanna. Besta dęmiš um žaš eru nęr engin višbrögš yfirvalda viš spį um loftslagsbreytingar og hlżnun jaršar. Ef vandamįliš er hęgfara og kemst ekki inn ķ fjögurra įra hring kosningabarįttunnar ķ hverju landi, žį er žaš ekki vandi sem stjórnmįlamenn skifta sér aš. Ég hef til dęmis aldrei heyrt ķslenskan stjórnmįlaflokk setja loftslagsbreytingar framarlega į stefnuskrį sķna.
Jaršvķsindamenn hafa safnaš ķ sarpinn fróšleik ķ meir en eina öld um hegšun jaršar, en satt aš segja tókst žeim ekki aš skilja ešli og hegšun jaršar fyrr en ķ kringum 1963, žegar flekakenningin kom fram. Žį varš bylting ķ jaršvķsindum sem er sambęrileg viš byltingu Darwinskenningarinnar ķ lķffręšinni um einni öld fyrr. Nś er svo komiš aš viš getum spįš fyrir um flekahreyfingar į jöršu, žar sem stefna og hraši flekanna eru nokkuš vel žekktar einingar. Žannig er nś mögulegt til dęmis aš spį fyrir um stašsetningu og hreyfingu meginlandanna. Önnur sviš jaršvķsindanna eru ekki komin jafn langt meš spįmennskuna. Žannig er erfitt eša nęr ógjörlegt ennžį aš spį fyrir um jaršskjįlfta og eldgosaspį er ašeins góš ķ nokkra klukkutķma ķ besta falli.
Viš getum notaš jaršspį til aš segja fyrir um breytingar į jaršskorpu Ķslands ķ framtķšinni og um stöšu og lögun landsins. Ég gerši fyrstu tilraun til žess ķ kaflanum Galapagos Ķsland framtķšar? ķ bók minni Eldur Nišri, sem kom śt įriš 2011 (bls. 261-269). Žar nżtti ég mér upplżsinar um žróun jaršskorpunnar į Galalapagos svęšinu ķ Kyrrahafi, en žar er jaršfręšin alveg ótrślega lķk Ķslandi, eša öllu heldur hvernig Ķsland mun lķta śt eftir nokkrar milljónir įra.
Į Ķslandi og Galapagos eru tvenns konar hreyfingar jaršskorpunnar ķ gangi. Annars vegar eru lįréttar hreyfingar, eša rek flekanna, en hins vegar eru lóšréttar hreyfingar, sem hafa aušvitaš bein įhrif į stöšu sjįvar og strandķnuna. Į bįšum svęšunum eru einnig tvö fyrirbęri, sem stżra žessum hreyfingum, en žaš eru śthafshryggir (ķ okkar tilfelli Miš-Atlantshafshryggurinn) og heitir reitir eša hotspots ķ möttlinum undir skorpunni. Į Galapagossvęšinu hefur śthafshryggurinn fęrst stöšugt frį heita retinum, sem illug undir vestustu eyjunum. Afleišing žess er sś, aš jaršskorpan kólnar, dregst saman, lękkar ķ hafinu og strrandķnan fęrist inn į landiš. Myndin fyrir nešan sżnir strandlķnu Galapagos eyja ķ dag (til vinstri) og fyrir um 20 žśsund įrum (myndin til hęgri). Žaš er ljóst aš eyjarnar eru aš sķga ķ sę vegna žess aš jarskorpan er aš kólna. Žetta er bein afleišing af žvķ, aš śthafshryggurinn er smįtt og smįtt aš mjakast til noršurs og fjarlęgjast heita reitinn undir eyjunum. Įšur var töluvert undirlendi sem tengdi allar eyjarnar sem žurrt land, en nś eru eingöngu fjallatopparnir uppśr sjó. Eins og ég greindi frį ķ bók minni Eldur Nišri, žį tel ég aš svipuš žróun eigi sér staš į Ķslandi, en hun er komin miklu skemur į veg heldur en ķ Galapagos.
Óvissustig
25.10.2012 | 18:05


Kvikuinnskot undir Eyjafjaršarįl?
23.10.2012 | 15:56
Ķ tengslum viš jaršskjįlftaumbrotin ķ Eyjafjaršarįl hef ég heyrt jaršvķsindamenn velta žvķ fyrir sér ķ fjölmišlum aš hér gęti kvikuinnskot hafa įtt sér staš, en annar fręšingurinn benti į aš hér eru ekki nein vegsummerki um eldgos į hafsbotni. Nś ętla ég aš reyna aš sżna fram į hvaš felst ķ žessum stašhęfingum ķ sambandi viš Eyjafjaršarįl. Dżpi įlsins žar sem skjįlftarnir koma fram er um 500 metrar, eins og kom fram į korti af Eyjafjaršarįl ķ fyrra bloggi mķnu um žetta svęši. Žar undir er um 3 til 4 km žykkt lag af sjįvarseti. Sennilega er žaš set mest sandur og leir, sem hefur borist til hafs viš rof į landi. Setlögin eru ókönnuš, en žau eru sennilega runnin ķ sandstein eša leirstein, nema efsti hlutinn, sem er enn sandur og leir. Eyjafjaršarįll er sigdalur, sem er aš glišna vegna flekahreyfinga.
Flekamótin nį alla leiš nišur ķ möttul og basaltkvika mun žvķ rķsa upp um flekamótin og inn ķ setlögin. En basaltkvika hefur nokkuš hęrri ešlisžyngd en setlögin. Žį myndast įstand eins og žaš, sem er sżnt į fyrstu myndinni fyrir ofan. Į einhverju dżpi er ešlisžyngd basaltkvikunnar svipuš og setsins. Į žvķ dżpi hęttir kvikan aš rķsa og dreifist til hlišanna til aš mynda kvikuinnskot, sem er sżnt meš raušri lķnu į myndinni, eins og lķtiš eldfjall INNI ķ setlögunum. Žetta er fyrirbęriš sem jaršfręšingar kalla density filter, og hefur žęr afleišingar aš hin ešlisžunga basaltkvika kemst ekki upp į hafsbotninn til aš gjósa nešansjįvar, heldur myndar kvikuinnskot inni ķ setinu. Slķkt kvikuinnskot gerist hvaš eftir annaš į flekamótunum og myndar žį einskonar jólatré inni ķ setinu, eins og sżnt er į annari myndinni. Ašal skilabošin eru žau, aš kvikan kemst ekki upp ķ gegnum setlögin meš léttari ešlisžyngd og getur žvķ ekki gosiš į yfirborši. Er žetta aš gerast undir Eyjafjaršarįl ķ dag? Enginn veit, en lķkurnar eru miklar, aš mķnu įliti. En ef svo er, žį er eitt vķst: hitinn frį kvikuinnskotum er svo mikill aš hitastigull ķ setinu veršur hįr og žar meš breytist öll olķa ķ setinu ķ metan eša jafnvel ķ gagnslaust koltvķoxķš og vatn. Ekki gott fyrir žį sem vilja finna olķu hér į landgrunninu.
Frekari skilningur į slķkum kvikuinnskotum fęst meš žvķ aš įkvarša meš borun hver ešlisžyngd setsins er į hverju dżpi, eins og sżnt er į sķšustu myndinni. Žar er ešlisžyngd basalts sżnd meš gręnu brotalķnunni en blįa og svarta lķnan sżna tvö dęmi um ešlisžyngd setlaganna, sem įvalt minnkar žegar ofar kemur ķ setinu. Ég tek eftir žvķ aš órói hefur veriš nokkur į jaršskjįlftamęlum ķ grennd viš Eyjafjaršarįl. Er žaš vķsbending um kvikuhreyfingu? Ég veit ekki.
Jaršskorpan | Breytt 24.10.2012 kl. 06:51 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (3)
Skjįlftar ķ Eyjafjaršarįl
21.10.2012 | 09:36
Žaš er mjög stórt misgengi rétt undan noršurlandi, sem er kennt viš Hśsavķk og Flatey. Nś kemur žaš fram ķ fréttum vegna mikilla jaršskjįlfta žar ķ nótt og einnig ķ september mįnuši. Misgengiš liggur frį Hśsavķk, rétt milli Flateyjar og lands, og inn ķ Eyjafjaršarįl og inn į landgrunniš fyrir noršan Tröllaskaga, eins og fyrsta mynd sżnir. Į henni eru sżndir skjįlftarnir sem uršu ķ hrynunni frį 14. til 21. september ķ įr, en myndin er frį Vešurstofu Ķslands. Mér viršist aš hrinan sem nś stendur yfir sé į svipušum slóšum, en žó nokkuš sunnar. Hreyfingar į žessu misgengi eru žannig aš landgrunniš noršan misgengisins fęrist til sušausturs, mišaš viš jaršskopruna fyrir sunnan misgengiš, eins og örvarnar į fyrstu mynd sżna.
Hér erum viš žį aš fjalla um snišmisgengi. Vestur endi snišmisgengisins viršist enda ķ vestur brśn Eyjafjaršarįls. Skjįlftarnir eru ef til vill tengdir glišnun Eyjafjaršarįls, eins og hinar örvarnar į fyrstu myndinni sżna. Žessi įll er stórmerkilegt fyrirbęri. Önnur myndin (frį Orkustofnun) sżnir aš žaš er mikill bśnki af setlögum ķ Eyjafjaršarįl. Svörtu brotalķnurnar į myndinni sżna aš setlögin ķ Eyjafjaršarįl erum 2 til 3 km į žykkt. Įllinn er mikill sigdalur, sem hefur veriš virkur ķ nokkrar milljónir įra, og hér hefur dalurinn sigiš stöšugt og set safnast hér fyrir. Setiš er žaš žykkt, aš ķ žvķ gętu veriš gas eša olķumyndanir, ef hitastigullinn er ekki of hįr til aš leyfa olķu aš žrķfast. Sigiš gerist hér į flekamótum, en žaš eru flekamót įn eldvirkni. Žeyndar kemur eldvirknin fram nokkuš noršar, žar sem Eyjafjaršarįll grynnist og kemur ķ ljós sem eldeyjan Kolbeinsey. Žar mun hafa sķšast gosiš įriš 1372.
Jaršskorpan | Breytt s.d. kl. 11:52 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (7)