Hvorir eru betri į Reykjanesiš og Grindavķk:  Innfluttir ķtalskir sérfręšingar eša vanir heimamenn?

Nżlega barst śt sś frétt ķ fjölmišlum, aš Almannavarnir stefni į aš flytja til Ķslands nokkra eldfjallafręšinga frį Ķtalķu, sem rįšgjafa um atburši og eldgosahęttu į Reykjanesi.  Mig rak ķ rogastans yfir žessari frétt, fyrir żmsar sakir.  Ķ fyrsta lagi eru jaršskorpuhreyfingar allt ašrar į Ķtalķu en į Ķslandi. Ķ žvķ fagra landi rekast jaršskorpuflekar saman, žvert į viš glišnun fleka į Ķslandi. Žeir žekkja ekki gjįr og sprungur og hafa enga reynslu ķ gosbelti sem er aš togna ķ sundur.  Bestu sérfręšingar į žvķ sviši eru ķ Hawaķi, fyrir utan ķslenska jaršvķsindamenn.

Žį er ég kominn aš spurningunni sem felst ķ titli žessa pistils: Hvar eru jaršvķsindamennirnir,  sem ekki starfa fyrir Almannavarnir en hafa mesta reynslu ķ rannsóknum į jaršfręši og jaršešlisfręši į Reykjanesi?   

Žaš er engin tilviljun aš Reykjanesiš er meira og betur rannsakaš en nokkurt annaš svęši į Ķslandi, hvaš varšar jaršfręši og jaršešlisfręši. Žaš er ekki vegna nįndar viš Reykjavķk, heldur stafar žaš af įhuga ķslendinga į aš virkja jaršorku, sem er fyrir hendi ķ miklu magni į Nesinu. Rķkisstofnanir eins og Orkustofnun og stofnanir eins og ISOR,  HS Orka og fleiri hafa rannsakaš jaršfręši og hugsanlegar orkulindir Reykjaness ķ įratugi.  Žar hefur safnast saman mikill sjóšur af fróšleik og žekkingu um alla žętti jaršvķsinda Reykjaness. Ég tek hér saman fyrir nešan  nokkur nöfn žeirra sem starfa į Nesinu en eru ekki beint tengdir liši Vešurstofu og Hįskóla Ķslands.

Brautryšjandi ķ jaršfręširannsóknum į Reykjanesi er tvķmęlalaust Jón Jónsson (1910-2005), sem starfaši lengi viš Orkustofnun.  Eftir margra įra starf gaf Jón śt hiš fyrsta Jaršfręšikort af Reykjanesskaga įriš 1978. Hann gerši sér fulla grein fyrir žvķ aš hér eru margar ungar eldstöšvar og įriš 1964 skrifaši Jón grein ķ Vikuna undir fyrirsögninni: “Žaš mį bśast viš gosi į Reykjanesi“.  ““Gosiš gęti hvenęr sem er į Reykjanesskaga““ segir Jón ķ  Morgunblašinu įriš 1965.

Kristjįn Sęmundsson er tvķmęlalaust sį jaršfręšingur sem žekkir Nesiš best.  Hann birti mjög nįkvęmt Jaršfręšikort af  Sušvesturlandi og Reykjanesi įriš 2016.  Žaš mį vel minnast į, aš Kristjįn er talinn mešal fremstu jaršfręšinga į jöršu į žvķ sviši aš gera jaršfręšikort og hefur veriš veršlaunašur fyrir.

Gudmundur Ómar Frišleifsson stżrši jaršborun nišur  į 4.5 km dżpi į Nesinu (og ķ 550 stiga hita…) og hefur meš žvķ fęrt okkur nżja sżn į ešli nešri hluta jaršskorpunnar.

Haukur Jóhannesson og félagar birtu merk rit, Krķsuvķkureldar 1, Jökull 1989 og Krķsuvķkureldar 2. Jökull 1991. 

Žaš er of langt mįl aš fara yfir störf hvers og eins, en ég nefni einnig žessa jaršvķsindamenn, sem hafa starfaš eša eru starfandi į Reykjanesi.

Magnśs Į. Sigurgeirsson 

Grķmur Björnsson jaršešlisfręšingur

Sigurjón Jónsson jaršešlisfręšingur

Sigmundur Einarsson

Ragnar Stefįnsson

Eftir lauslega könnun viršist svo aš Almannavarnir hafi ekki leitaš til žessara reyndu manna varšandi umbrotin į Reykjanesi. 

  Žaš er vķst viss tegund af ķslenskri minnimįttarkennd aš śtlendingar viti alltaf betur en heimamenn.  Žaš er rétt ķ vissum tilfellum, vegna žess aš žjóšin er lķtil, en ķ jaršvķsindum er žaš alls ekki svo.  Į landinu bśa allir žeir sem eru sérfręšingar į öllum hlišum jaršvķsinda į Reykjanesi. En yfirvöld hafa snišgengiš žį kunnįttu.

 

Etna_eruzione_1669_plataniaEn snśum okkur nś aftur aš Ķtölum. Žaš veršur ekki af žeim skafiš, aš ķtalir voru fyrstir manna til aš gera tilraun til aš breyta rennsli hrauns.  Žaš geršist įriš 1669, žegar  Etna į Sikiley gaus miklu hraungosi (sjį mynd).  Hrauniš var śfiš apalhraun sem stefndi ķ įtt aš borginni Catania į austur strönd Sikileyjar. Žaš streymdi inn ķ sušur hverfi borgarinnar og braut nišur hśsin. 

Leištoginn don Diego Pappalardo safnaši liši. Hans menn klęddust vatnssósa nautahśšum til aš verjast hitanum. Žeir gripu jįrnstangir, skóflur og jįrnkarla og réšust į jašar hraunsins, til aš reyna aš valda rennsli til sušurs. 

Žegar athafnir žeirra virtust bera įrangur, žį kom vopnaš liš frį nęsta bę (Paterno) og stöšvaši allar frekari ašgeršir.  Śr žessari deilu varš mikiš pólitķskt mįl, og žį varš žaš bannaš meš lögum aš breyta rennslisstefnu hrauna į Italķu. Sś löggjöf var loks felld nišur įriš 1983.

 

 


Nś vitum viš hvers vegna Grindavķk er enn lokaš

Žetta kom fram į ķbśa­fundi Grind­vķk­inga hinn 12. des. 2023, sem Morgunblašiš segir frį. ““Žaš verša senni­lega eng­in jól hald­in ķ Grinda­vķk žar sem ekki er tališ óhętt fyr­ir Grind­vķk­inga aš flytja aft­ur heim fyr­ir įra­mót. Stór įstęša fyr­ir žvķ aš er aš Vešur­stofa Ķslands treyst­ir sér ekki til žess aš sjį um įsętt­an­legt eft­ir­lit į svęšinu aš nęt­ur­lagi.““

„Vešur­stof­an treyst­ir sér ekki til žess aš halda śti öfl­ugu eft­ir­liti meš svęšinu aš nęt­ur­lagi,“ sagši Ślfar Lśšvķks­son, lög­reglu­stjóri į Sušur­nesj­um.““   Og svo žetta   ““Til aš halda śti įsętt­an­legu eft­ir­liti, og žar meš tryggja ör­yggi Grind­vķk­inga ķ bęn­um, žyrfti m.a. aš fį nęg­an  mann­skap ķ verkiš og višeig­andi tękja­bśnaš, žar sem fyr­ir­vari eld­goss gęti oršiš afar lķt­ill.““   „[Žaš] viršist ekki óhętt ķ dag aš hleypa fólki inn ķ Grinda­vķk į žessu įri,“ sagši hann. Mį tślka žetta žannig, aš ef Vešurstofan sendir inn į völlin nęgilegt liš til aš halda vaktir dag og nótt, žį mętti opna bęinn? 

Frį 11. desember 2023  hef ég birt um 20 žętti um jaršskorpuhreyfingar žęr sem nś eru ķ gangi ķ grennd viš Grindavķk, ķ boggi mķnu į https://vulkan.blog.is. Višbrögš voru góš en flettingar į bloggsķšu minni hafa veriš alls 1.283.927 til žessa.  Einnig hafa skošanir mķnar komiš fram ķ vištölum viš żmsa fjölmišla, innlenda og śtlenda. Ég setti strax fram žį skošun mķna  aš žessir atburšir vęru fyrst og fremst jaršskorpuhreyfingar, tengdar glišnun Noršur Amerķkuflekans til vesturs, frį Evrasķuflekanum ķ austri.  Kvika vęri vissulega fyrir hendi į svęšinu, eins og kom fram ķ žremur litlum gosum ķ grennd viš Fagradalsfjall įrin 2021, 2022 og 2023, en žaš vęri ekki kvika sem rįši feršinni hér, heldur flekahreyfingar.  

Myndun į bólu eša risi lands um 50 til 100 ferkķlómetar aš flatarmįli, fyrst ķ Fagradaldfjallseldstöšinni og sķšar ķ krinum Žorbjörn og Blįa Lóniš eru sennilega ótvķręš merki um aš hraunkvika er fyrir hendi nešst ķ eša undir jaršskorpunni. Žrįtt fyrir mikla glišnun og hugsanlega myndun kvikugangs noršan Grindavķkur, žį hefur kvikan ekki nįš enn upp į yfirborš.  Myndin sżnir bóluna (rautt) sem markar landris fyrir noršan Grindavķk frį 19. nóvember 2023. Kvikužrżstingur eša kvikumagn ķ bólunni nįlęgt botni jaršskorpunnar er ekki nęgjanlegt til aš valda eldgosi.  Žaš er ekkert nżtt fyrirbęri į Ķslandi, aš jaršskorpan rifni og skjįlfi, įn žess aš śr verši eldgos. Bylgjuvixlmynd (18. - 19. nóv. 2023)

Žaš er ekkert sem bendir til aš žaš sé aš vęnta breytinga į žessu įstandi į nęstunni. Žrįtt fyrir žaš hafa Almannavarnir lokaš Grindavķkurbę og flutt alla ķbśa į brott.  Allt bendir til aš sś lokun standi fram į nęsta įr.  Žaš er erfitt aš gera sér ķ hugarlund žau įhrif sem langtķma lokun og rżming bęjarins hefur į efnahag og enn fremur į hugarfar og sįlarįstand ķbśanna sem nś eru ķ śtlegš.  Hver og einn getur reynt aš seta sig ķ spor flóttafólksins. Aš mķnu įliti er lokunin og framlenging hennar ekki réttlętanleg frį sjónarhóli jaršfręšings sem hefur rannsakaš eldfjöll ķ sextķu įr. En skrif mķn į blogginu hafa veriš eins og hróp ķ eyšimörkinni. Enginn heyrir, og žeir sem heyra taka ekki mark į skošunum ašila sem fylgir ekki hinni opinberu lķnu.  

Mér er reyndar óskiljanlegt hvers vegna Almannavarnir og Vešurstofan hafa haldiš įfram lokun į Grindavķk.  Ķslendingar hafa alltaf vitaš aš žeir bśa į landi žar sem nįttśrhamfarir eru óhjįkvęmilegur žįttur lķfsins.  Žaš žarf seiglu til aš bśa į slķku landi og žaš er viss įhętta, en žaš er einmitt eitt af ašalsmerkjum Ķslendinga.  

 

 

 


Hvar eru hin eiginlegu flekamót?

Sķšan umbrotin miklu hófust į Reykjanesi hinn 9. nóvember 2023, žį hefur jaršskjįlftavirkni veriš nokkuš dreift yfir Reykjanesiš og žvķ erfitt eša ómögulegt aš gera sér grein fyrir hvar hin eiginlegu flekamót eru milli Noršur Amerķkuflekans fyrir noršan og Evrasķuflekans fyrir sunnan nesiš.  Žaš er mikilvęgt aš įtta sig į žvķ, vegna žess aš sennilega streymir kvikan mest upp śr möttlinum į eša alveg ķ grennd viš flekamótin.  ReykjanesSkjálftar

Ég rakst į žessa mynd ķ dag į vef ISOR.  Hśn er merkileg į żmsan hįtt.  Myndin sżnir gögnin fyrir eitt įr (2020) af skjįlftum, sem geršust fyrir umbrotin miklu ķ nóvember 2023. Myndin sżnir okkur ansi vel hvar flekamótin raunverulega eru, en žau eru į frekar mjóu og vel afmörkušu svęši, sem er um 4 til 5 km į breidd. Žvķ mišur var engin virkni ķ austur hluta gosbeltisins žetta įriš, svo flekamót eru ekki eins vel žekkt žar. 

Flekamótin liggja ekki eftir nesinu mišju, heldur vel fyrir sunnan mišju Reykjaness. Žaš er merkileg asymmetrķa eša misskipting milli noršur og sušur helmings nessins, sitt hvoru megin viš skjįlftabeltiš. Noršur helmingurinn viršist stękka meira, sennilega af dyngjuhraunum.  Renna dyngjuhraun sjaldan eša aldrei til sušurs, spyr ég. Eša er žaš bara miklu meira rof į sunnanveršu nesinu vegna rķkjandi vindįttar og sjįvarrofs.  Žaš žykir mér lķklega skżringin. 

 


Stjórnarmoršin ķ Grenada voru fyrir 40 įrum

Flag_of_Grenada

Hinn 19. oktober, 1983 var Maurice Bishop, forsętisrįšherra eyjarinnar Grenada ķ Karķbahafi, tekinn af lķfi įsamt sjö öšrum starfsmönnum ķ rķkisstjórn eyjarinnar. Žessi hryllilegi atburšur hafši mikil įhrif į mig, žar sem ég žekkti persónulega żmsa ašila sem stóšu bįšum megin ķ žessu mįli. 

Įrin 1970 til 1974 starfaši ég sem eldfjallafręšingur viš University of the West Indies, en hįskólinn var stašsettur ķ Trinidad.  Fyrir noršan mig var löng kešja af eldfjallaeyjum, žar į mešal Grenada, sem voru flestar virkar og žar var ašal starfssviš mitt.  En ķ hįskólanum kynntist ég żmsu fólki, og žar į mešal var hópur af Marxiskt-Leninistum, sem voru innfęddir Karķbahafsmenn aš uppruna, en höfšu allir veriš ķ hįskólanįmi į Bretlandi. Žar höfšu žeir drukkiš ķ sig žį höršu vinstri stefnu, sem réši allri stjórnmįlaumręšu innan breskra hįskóla į žeim tķma og fęršu nś žessar róttęku kenningar meš sér heim til Karķbahafsins. Ekki mį gleyma žvķ ķ žessu sambandi aš žessi vel menntaši hópur innfęddra manna og kvenna žurfti yfir leitt ekki aš rekja ęttir sķnar meir en tvęr eša žrjįr kynslóšir  aftur ķ tķma, en žį var komiš aš forfešrum sem voru žręlar ķ įnauš.  Byltingarandinn sauš og kraumaši undir nišri og einnig Black Power hreyfingin. Myndin er af Maurice Bishop. Maurice Bishop

Žegar ég kem fyrst til Grenada, žį er žar einręšisherra viš völd, sem hét Eric Gairy. Hann stżrši landinu meš haršri hendi og beitti óspart hópi af glępamönnum, sem nefndist Mongoose Gang, til aš myrša fólk eša žvinga til sķns mįls.  Gairy var ķ miklu uppįhaldi hjį Ronald Reagan forseta Bandarķkjanna, vegna žess aš hann barši nišur allar hreyfingar sem prédikušu sósķalisma. Mašur gat ekki hugsaš sér betri blöndu til žess aš hleypa af staš byltingu į žessum tķma, en aš hręra saman Marxiskt-Leninistum eins og žeim sem höfšu sig mikiš frammi ķ hįskólum ķ Vestur Indķum og haršstjórum eins og Eric Gairy ķ Grenada. 

Maurice Bishop og kunningi minn Bernard Coard voru bįšir komnir heim og sestir aš į Grenada um žaš leyti er ég flyt frį Trinidad 1974. Žeir stofna samtök sem heita New Jewel Movement, en var ķ raun pólitķskur flokkur meš hreina Marxist-Leninist stefnu.  Žeir tóku žįtt ķ kosningum ķ Grenada, en haršstjórinn Gairy stjórnaši atkvęšatalningu og réši śrslitum allra kosninga.

Žeir létu til skarar skrķša ķ mars 1979, žegar Gairy var fjarverandi ķ Bandarķkjunum.  Sveitir sem tilheyršu New Jewel Movement tóku rķkisstofnanir, herstöšvar, lögreglustöšvar og helstu byggingar, įn žess aš mótstaša vęri gerš. Byltingunni var lokiš.  En vandinn var sį, aš žetta voru flestir theóretķskir Marxistar, sem höfšu enga reynslu af žvķ aš sjórna heilu rķki.  Bishop var skipašur forsętisrįšherra, en hann hafši mikiš persónulegt fylgi ķ landinu. 

Žaš rķkti mikil gleši og góšur andi ķ Grenada strax eftir byltinguna.  Frelsissinnar og Marxist-Leninist fólk žyrptist til Grenada til aš vinna fyrir byltinguna. Žar į mešal var fyrverandi eiginkona mķn, Carol Davis frį Guyana, en hśn var hagfręšingur aš menntun og tók nś žatt ķ myndun nżs hagkerfis fyrir Grenada. 

Ég var starfandi ķ Bandarķkjunum į žessum tķma, en hafši mörg rannsóknarverkefni ķ Karķbahafi og į eldfjallaeyjunum.  Žar į mešal vann ég mikiš viš athuganir į virku nešansjįvareldfjalli rétt noršan Grenada, sem heitir Kickém-Jenny.  Ķ einni ferš minni įriš 1981 ferjaši vinur minn mig ķ einkaflugvél sinni frį eynni Mustique til Carriacou, sem er rétt noršan viš Grenada.  Žar fékk ég litla trillu til aš komast į eynna Isle de Caille.  Eyjan er mjög ungt eldfjall og var žį ókönnuš.  Eftir störf mķn žar hélt bįtsferšin įfram til noršur strandar Grenada. 

Ég įtti góša daga į Grenada. Viš Carol hittumst og hśn lżsti fyrir mér žvķ mikla starfi sem nżji forsętisrįšherrann Maurice Bishop og hans fólk vęri aš gera eftir byltinguna. Hśn var į kafi ķ hagfręšimįlum hins nżja rķkis og hęgri hönd Bishops į žvķ sviši. En samt fékk ég žaš į tilfinningunni aš hśn mundi ekki ķlengjast į Grenada.  Sem reyndist raunin, žvķ hśn flutti til Jamaika įri sķšar ķ lögfręšinįm.  

Einn daginn er ég staddur į veitingahśsi ķ höfušstašnum St. George’s  aš snęša mįltķš.  Allt ķ einu er kallaš hįrri röddu fyrir aftan mig; “Haraldur!  Are you here working for the CIA!“  Ég snéri mér viš ķ sętinu og horfši į stóran, žrekvaxinn og skeggjašan mann. Žarna var sjįlfur Bernard Coard kominn, varaforsętisrįšherra landsins og haršlķnumašurinn.  

Viš heilsušumst hlżlega og drukku nokkra bjóra saman. Hann vissi alt um jašfręšistörf mķn į Grenada og į hafsbotninum umhverfis. Sennilega tókst mér aš sannfęra hann um, aš ég vęri ekki aš njósna fyrir CIA, en višbrögš hans voru alveg ešlileg undir žessum kringumstęšum. Bernard hafši haft fregnir af feršum mķnum og vissi aš ég hafši komiš inn bakdyramegin til Grenada.

Mķn fyrverandi eiginkona Carol rétt slapp frį Grenada, žvķ skömmu eftir brottför hennar sprakk allt ķ loft upp.  Žaš er oft sagt aš byltingin éti börnin sķn, og į žaš vel viš hér.  Deilur höfšu komiš upp innan byltingarstjórnarinnar, einkum milli Maurice Bishop og Bernard Coard. Žaš er enn óljóst hvaš geršist vegna žess aš mišstjórn flokksins var lokuš og nęr engar upplżsingar bįrust af fundum hennar.  Um mišjan október 1983 geršu Bernard Coard og fylgismenn hans tilraun til aš taka öll völd śr höndum Bishops og hnepptu hann ķ stofufangelsi.  Fylgismenn Bishops streymdu śt į götur borgarinnar ķ tugžśsundatali 19. október, og nįšu aš frelsa hann śr fangavist. Ķ raun snéri Bernard Coard nś frį hinni Marxist-Leninist stefnu og tók upp hreinan Stalķnisma. 

En hersveitir sem voru undir stjórn Bernard Coard snéru vopnum sķnum į mótmęlendur, skutu marga til dauša og sęršu fjölda manns. Hersveitin tók Bishop og sjö helstu samstarfsmenn hans fasta, fęršu žį ķ gamalt virki ķ borginni, stilltu žeim upp viš vegg og skutu žį til bana. Lķk žeirra hafa aldrei fundist. 

Rķkisstjórnir ķ öllum nįgrannarķkjum voru agndofa yfir žessu hryšjuverki en brugšu skjótt viš og undirbjuggu strax innrįs ķ Grenada undir stjórn Bandarķkjanna, sem hófst 25. október 1983. Bernard Coard var tekinn fastur, dęmdur til dauša, en sišar var žvķ breytt ķ fangelsisvist fyrir hann og sjö ódįšamenn hans. Hann sat alls 26 įr ķ fangelsi, en er nś laus og dvelur į Jamaika.

Bandarķkin, undir stjórn Ronalds Reagan, höfšu alltaf horn ķ sķšu byltingarmanna į Grenada og óttušust aš kommśnista įhrif kynnu aš breišast śt umhverfis Karķbahaf. En byltingin įt börnin sķn og Amerķkanar žurftu ekki fyrir neinu aš hafa, nema aš gera hreint ķ lokin.

 

 

 

 


Órói ķ jaršskorpunni

Ķ dag varš töluverš višbót į fjölda jaršskjįlfta į kerfinu sem kennt er viš Svartsengi, og teygir sig nišur ķ Grindavķk. Skjįlftarnir eru litlir og flestir į 3 til 5 km dżpi. En žetta er breyting, sem er vel žess virši aš fylgjast meš, t.d.  į https://www.vafri.is/quake/.    Annars viršist flest nś rólegt į yfirborši, en jaršskjįlfti af stęrš 3.35 undir Henglinum ķ gęr minnir okkur į aš flekamótin eftir endilöngu Reykjanesinu hafa vaknaš.  Žaš žarf ekki endilega aš žżša eldvirkni, en žessi sjö kerfi sem mynda flekamótin munu halda įfram aš skjįlfa og rifna. Hvort žau munu gjósa veit enginn. Žessi kerfi eru, frį vestri til austurs, Eldey, Reykjanes, Svartsengi, Fagradalsfjall, Krķsuvķk, Brennisteinsfjöll og  Hengill.   Fagradalsfjallskerfiš er bśiš aš afgreiša sig vel, meš žremur hrinum og eldgosum įrin 2021, 2022 og 2023.  Óvķst er hvort Svartsengi sé lokiš af, en hętt er viš aš hin kerfin eigi eftir aš umbyltast, hvert į fętur öšru nęstu įrin, žar til žessi miklu flekamót  į milli Noršur Amerķkuflekans og Eurasiuflekans er komin ķ jafnvęgi aftur. Litli Hrútur 2023

Žótt alt viršist vera ķ ró ķ augnablikinu, žį er żmislegt aš gerast undir nišri, sem vert er aš fylgjast meš. Žaš eru fyrst og fremst jaršskjįlftar og GPS hreyfingar. Žegar berg brotnar og springur ķ sundur, žį koma alltaf fram skżr merki į jaršskjįlftamęlum sem mynda P- og S-bylgjur. Žessar bylgjur eru skarpar į lķnuritum jaršskjįlftamęla og endast stutt, en berast mjög hratt ķ gegnum bergiš, eša um 5 km į sekśndu.  En žaš er önnur tegund af bylgjum, sem kemur fram į jaršskjįlftamęlum,  sem nefnist órói.  Oft er rętt um aš kvikuhreyfingar ķ eša undir skorpunni orsaki žennan titring sem kallast órói, og sumir telja aš órói geti veriš forboši eldgosa.  En órói į jaršskjįlftamęlum getur einnig myndast vegna vešurofsa, brims viš ströndina og jafnvel mikillar umferšar. Melhóll

Rétt sunnan Hagafells er skjįlftastöšin Melhóll, sem er um 2 km NA af Grindavķk. Fyrri myndin sżnir aš óróa gętir nś undir žessari stöš, en žaš er ekki nżtt, heldur hefur órói eša titringur veriš hér sķšan 11. nóvember.  Órói er ķ gangi en ekki eldgos ennžį. En hvaš sżna jaršskjįlftagögnin žegar eldgos skellur į?  Seinni myndin sżnir gögn um óróa į jaršskjįlftastöšinni faf  ķ grennd viš Litla Hrśt, rétt austan Fagradalsfjalls.  Hinn 11. jślķ 2023 hófst eldgos viš Litla Hrśt kl. 16.40. Žaš er ljóst į lķnuritinu (mynd 2) aš žaš eru fimm toppar af óróa tveimur dögum įšur og svo rżkur órói upp um klukkutķma fyrir gos.  Var hęgt aš nota slķk gögn til aš spį fyrir um eldgos? Lesandinn getur sjįlf dęmt žar um, en ég held ekki.  Žaš er augljóst aš óróinn rżkur upp žegar gżs, en žaš er ekki grundvöllur fyrir spį um gos.  Samt sem įšur held ég aš žaš sé mikilvęgt aš fylgjast meš óróa į jaršskjįlftamęlum, og beita žeim upplżsingum til aš tilkynna ašvörun žegar skorpuglišnun į GPS stöšvum og  jaršskjįlftar benda til aš eldstöšin sżni merki um kvikuhreyfingar.

 


Gosiš sem ekki kom -- En žaš er ekki bśiš žótt žaš sé bśiš

Viš getum vķst andaš léttara. Jaršskjįlftum hefur aš mestu lokiš og skorpuhreyfingar eru nś litlar. Lķkur į eldgosi ķ Grindavķk viršast žvķ litlar aš sinni. Samt sem įšur varar Vešurstofan ennžį viš og segir į vef sķnum ķ dag:   ”Višvörun  -  Ennžį eru taldar lķkur į eldgosi.”

Ég og félagar mķnir, utangaršsmenn sem hafa reynt aš fylgjast meš gangi mįla, höfum frį upphafi rżnt ķ fįanlegu gögnin um jaršskjįlfta og skorpuhreyfingar, en gert okkur fulla grein fyrir aš viš fįum aldrei aš sjį allt, aš žaš eru žį sennilega einhver merkileg leynigögn sem viš höfum ekki ašgang aš og aš viš veršum žvķ aš sętta okkur viš allar žessar spįr um yfirvofandi eldgos, af žvķ aš spįrnar koma frį sérfręšingum sem eru vęntanlega meš meiri upplżsingar en ekki endilega meš meiri žekkingu eša reynslu.  

En er žaš žį ķ rauninni žannig?  Nś eftirį grunar mig aš sérfręšingahópur Vešurstofunnar  hafi komist aš sinni nišurstöšu og spį um yfirvofandi eldgos og skipulagt žvķ rżmingu bęjarins og lokun, į grundvelli alveg sömu gagna sem ég og ašrir hafa rżnt ķ og ekki séš umrędda goshęttu.  Žaš er ķ raun furšulegt aš žaš geti veriš svona skiptar skošanir um mikilvęgan hlut.  Aftur vekur žaš hugsun um hvort kerfiš sé nęgilega gott.Skipastigshraun gps

Einmitt nś er mikilvęgt aš vera į varšbergi. Žótt skjįlftavirkni sé lķtil eša engin, žį eru samt töluveršar skorpuhreyfingar ķ gangi, mest lóšréttar og upp. Ég skoša oft gögn frį žeim GPS stöšvum žar sem ris hefur veriš ķ gangi sķšan bresturinn mikli varš hinn 11. nóvember. Žessi gögn sé ég til dęmis į vefnum  https://strokkur.raunvis.hi.is Tökum til dęmis GPS stöšina Svartsengi SENG sem sżnir ris um 20 cm frį 11. nóvember og įframhaldandi. Sama mį segja um GPS stöšina Skipastigshraun SKSH sem sżnir ris um 15 cm sķšan 11. nóvember og įframhaldandi. Myndin sem fylgir hér meš er GPS hreyfingin ķ Skipastigshrauni. Stöšin Eldvorp ELDC sżnir ris um 11 cm og įframhaldandi, einnig norv-site, sem  sżnir ris um 11 cm og įframhaldandi, og GPS sund-site sem sżnir ris um 4 cm sķšan 11. nóvember og įframhaldandi. Hvaš žżšir žetta?  Er jaršskorpan aš jafna sig eftir įtökin, eša er kvika į hreyfingu undir skorpunni?

 

 


Skorpuhreyfingar ķ jöršu og óstjórn į yfirborši

Ég hef nś fylgst nokkuš nįiš meš žeim atburšum sem hafa gerst ķ jaršskorpunni undir Reykjanesi sķšan 9. nóvember, og višbrögšum stofnana, fręšimanna og sveitafélaga viš žeim. Žaš sem ég hef fyrst og fremst lęrt af žvķ er aš nś er mikil naušsyn aš endurskoša žau mįl sem snerta eftirlit, męlingar og uppfręšslu almennings į jaršskorpuhreyfingum og kvikuhreyfingum undir Ķslandi.  Ég tel aš žessi mįl séu nś ķ ólestri į margan hįtt, eins og mįliš ķ heild viršist höndlaš af Rķkislögreglu-Almannavörnum, Vešurstofunni og Hįskóla Ķslands.  

Hér eru margar hlišar til aš fjalla um. Mér hefur til dęmis aldrei veriš ljóst hvers vegna Rķkislögreglustjóri  -  Almannavarnir er höfušpaurinn ķ višbrögšum gegn jaršskorpuhreyfingum og kvikuhreyfingum undir landinu. Žar sżnist ekki fyrir hendi breiš séržekking į žessu sviši jaršvķsinda.    Gętir žś ķmyndaš žér aš til dęmis Amerķski herinn stżrši višbrögšum gegn nįttśruhamförum ķ Bandarķkjunum?  Žar ķ landi hafa žeir eina vķsindastofnun, US Geological Survey, sem setur upp og rekur męlitęki til aš fylgjast meš jaršskorpunni, mišlar upplżsingum nęr samstundis, vinnur ķ samrįši viš žaš bęjarfélag sem getur oršiš fyrir baršinu, og žaš bęjarfélag kallar fram sķna lögreglu og starfsliš heimafólks til aš bregšast viš į višeigandi hįtt.  Ég spyr, hvaš žarf mikla séržekkingu til aš loka vegum og stżra umferš? Žetta ręšur lögreglan alveg viš  heima ķ hverju bęjarfélagi.   Žegar umbrot verša nś, žį koma lögreglusérfręšingar śr Reykjavik og taka völdin, żta heimamönnum til hlišar. Žaš eru aušvitaš heimamenn sem žekkja svęšiš og fólkiš og eru fęrastir um stjórnun.

   Kanar eru ekki endilega góš fyrirmynd, en ég tek žį hér fyrir ofan sem eitt dęmi.   Ég hef kynnst starshįttum ķ żmsum löndum į žessu sviši, Kólombķu, Mexķkó, Vestur Indķum, Indónesķu, Kameroun ķ Afrķku og vķšar. Žar eru hęttir ķ višbrögšum viš slķkum nįttśruhamförum svipašir og hér er lżst fyrir Amerķku.  

Annaš stórt atriši er rannsóknahlišin, sem er uppsetning nets af tękjum sem nema skorpuhreyfingar af żmsu tagi, GPS tęki, jaršskjįlftamęla, borholumęla sem skrį bęši hita og breytingar vatnsboršs og könnun yfirboršs jaršar meš gervihnöttum.  Listinn er miklu lengri, en žetta er nś allt framkvęmt į einn eša annan hįtt ķ dag. 

Söfnun gagna er mikilvęg, en hśn er gagnminni eša jafnvel gagnslaus ef žessum gögnum er ekki lķka dreift strax til almennings. Žar komum viš aš viškvęmasta mįlinu hvaš varšar jaršskorpukerfiš į Ķslandi og eftirlit meš žvķ.  Besta dęmiš um söfnun og dreifingu vķsindagagna į jöršu er starfsemin sem rķkisreknar vešurstofur stunda um allan heim. Sķšan 1920 hefur Vešurstofa Ķslands stundaš slķka starfsemi, meš athugunum, męlingum og vešurspįm sem eru gefnar śt daglega eša oftar. Žaš er góšur rekstur.

En af einhverjum sökum var Vešurstofunni snemma fališ aš safna einnig jaršskjįlftagögnum og skyldum gögnum um hreyfingar į jaršskorpu Ķslands.  Žar meš var Vešurstofan einnig farin aš fylgjast meš stormum inni ķ jöršinni. En žar byrjar vandinn. Jaršešlisfręšileg gögn hafa ekki veriš gerš jafn ašgengileg og ekki dreift į sama hįtt og vešurgögnum.  Vefsķšur Vešurstofunnar į žessu sviši eru afleitar, illa haldiš viš, sumt efni er sķšan 2008 og hefur ekki veriš uppfęrt sķšan og svo mętti lengi telja. Slķk gagnastefna žrengir til dęmis žann hóp jaršvķsindamanna sem bśa yfir žekkingu og tślkun į gögnum. 

Žaš er ekki ljóst hvaš veldur.  Ef žś leitar aš GPS gögnum į vefsķšum  Vešurstofunnar, žį rekur  žś žig į tķu įra gömul skilaboš sem bęgja žér frį.  Žar segir til dęmis eitthvaš ķ žessa įtt.  “Upplżsingar į žessari sķšu eru śreltar. Nż sķša er ķ vinnslu og veršur vonandi opnuš fljótlega.“  http://hraun.vedur.is/ja/strain/index.html    Eša žetta:  “Athugiš aš ekki er rįšlegt aš nota gögnin nema ķ samrįši viš starfsmenn jaršešlissvišs Vešurstofu Ķslands.“   http://hraun.vedur.is/ja/gps/data.html    Eša žetta. “Athugiš aš ašgengi aš ISGPS gögnum hefur veriš takmarkaš, sjį tilkynningu og leišbeiningar um ašgengi.“   http://hraun.vedur.is/ja/gps/data.html. Slķk skilaboš hafa veriš į vefsķšunni sķšan 2008.  Af einhverjum sökum viršist GPS vera olnbogabarn innan Vešurstofunnar.  Ašgangur er greišastur į vefsķšu sem er gefin śt  śti ķ bę https://www.vafri.is/quake/.  En GPS gögn Vešurstofunnar eru ekki uppfęrš strax, heldur eftir tvo daga. Til allrar hamingju er vefsķša rekin af Hįskóla Ķslands https://strokkur.raunvis.hi.is/gps/8h og žar eru nęr rauntķma gögn. 

Žetta gengur varla lengur meš tregan ašgang almennings aš GPS gögnum į vef Vešurstofu Ķslands. Žaš er hętta į feršum, lķf, heimili og veršmęti eru ķ hśfi. Flęši vķsindagagna žarf aš vera opiš og greitt. Žaš er žvķ naušsynlegt aš koma rekstri  į rannsóknum jaršskorpuhreyfinga ķ réttan farveg strax.  

Hvaš bęjaryfirvöld varšar į Ķslandi almennt, er nś ljóst aš žaš er žörf į žvķ aš endurnżja eša gera nżtt įhęttumat sem tekur fyllilega til greina žau jaršfręšigögn sem eru almennt  fyrir hendi. Žar er Grindavķk nęrtękasta dęmiš. Žaš hefur lengi veriš augljóst, fyrst śt frį loftmyndum Amerķska hersins frį 1954 og sķšan śt frį nįkvęmum jaršfręšikortum aš bęrinn er reistur ķ sprungukerfi og ķ sigdal. Žaš kemur fram ķ Ašalskipulagi Grindavķkur frį 2020 aš yfirvöldum var ljóst aš spungur liggja undir bęnum. Um žetta mįl er fjallaš til dęmis ķ Fylgiskjali meš Ašalskipulagi Grindavķkur (61 bls.) en hvergi viršist tekiš til greina aš jaršskorpuhreyfingar gętu hafist į nż. Nś blasir viš okkur nżr raunveruleiki.  

 


Ķ grennd viš Žorbjörn

Žorbjörn brotinnŽessa įgętu loftmynd sendi mér Įgśst Gušmundsson hjį fjarkonn@simnet.is  en myndin gefur góša kynningu į svęšinu rétt fyrir noršan Grindavķk.  Fyrir mišju er móbergsfjalliš Žorbjörn frį Ķsöld, en žaš er rifiš og margklofiš af žremur noršlęgum sprungum og gjįm. Rétt noršan viš Žorbjörn er varmaorkuveriš Svartsengi, og žar fast fyrir vestan eru pollar og tjarnir sem mynda Blįa Lóniš. 

Ég kom fyrst ķ Svartsengi meš Žorleifi Einarssyni jaršfręšing įriš 1976. Žį var hį giršing umhverfis nżju virkjunina og žar voru stórir pollar af heitu vatni, sem var affall frį virkjuninni og rann śt ķ hrauniš. Viš fundum gat į giršingunni og fórum aš stęrsta pollinum. Hann var mįtulega heitur og žaš var mjśkur  og mjallhvķtur leir sem žakti allan botninn svo hęgt var aš ganga berfęttur į hraunbotninum.  Viš Žorleifur fórum śr öllu og fengum okkur įgętt baš.  Sķšar varš žetta skolvatn śr virkjuninni nefnt Blįa Lóniš og fólk greiddi fé fyrir ašgang.

Viš vestur og sušvestur jašar Žorbjarnar er mikiš flęmi af ungum hraunum, en žessi hraun eru flest frį miklum hraungosum į tķmabilinu 1210 til 1240 e.Kr. sem myndušu Eldvörp. Žaš hraun rann sušur til sjįvar. 

Austan viš Žorbjörn er lķtiš móbergsfell sem ber nafniš Hagafell. 

Ķ sundinu milli Žorbjarnar og Hagafells er um 2000 įra gömul hraunsprunga og gķgaröš en gķgarnir eru fast viš vestur og sušvestur hlķš Hagafells. Žessi gossprunga endar um 2 km fyrir noršan Grindavķk, en hrauniš rann til sjįvar og liggur undir miklum hluta bęjarins. Žaš minnir okkur rękilega į aš jaršskorpan undir bęnum er mjög ung og mikil umbot hafa įtt sér staš hér tiltölulega nżlega —- ķ jaršfręšilegum skilningi. Žaš er fyrst og fremst Kristjįn Sęmundsson sem hefur kortlagt allt žetta svęši og lesiš śr jaršsögu žess. 


Krafturinn og Noršur Amerķkuflekinn

jaršskjálftar aflÉg byrja hér meš merkilega mynd, sem sżnir kraft og tķšni jaršskjįlfta į Reykjanesi frį 5. nóvember (lengst til vinstri) til 20. nóvember (lengst til hęgri).  Efri kassinn sżnir fjölda skjįlfta į dag, en viš tökum žaš strax fram, aš skjįlftafjöldi er frekar lélegur męlikvarši į kraftinn eša afliš. Nešri kassinn sżnir samanlagšan fjölda jaršskjįlfta (rauša lķnan) sem er kominn nęr 3000 alls.  En žaš er reyndar blįa lķnan ķ nešri kassanum, sem skiftir öllu mįli fyrir okkur, žvķ hśn sżnir  afliš eša kraftinn sem hefur veriš leystur śr lęšingi ķ jaršskjįlftum undir Nesinu sķšustu vikur.  Krafturinn er gefinn ķ Nm, eša Newton-metrum.  Ķ heild eru žetta nś  3.3x1016 Nm, sem er jafnt og  33x1015 Joule (femtojule). Žetta kann aš viršast stór tala, en til samanburšar er žetta ašeins 0.5% af orkulosun sem varš ķ Sušurlandsskjįlftunum įriš 2000.

Ef viš lķtum į žetta nįnar, žį er žaš įberandi aš žaš eru tvö stór žrep į blįu lķnunni. Eitt er jaršskjįlftinn hinn 9. nóvember, en hitt žrepiš, sem er mun stęrra, var skjįlftinn hinn 11. nóvember. Žann eina dag losnaši śr lęšingi um 60 % af allri orku sem hefur komiš fram ķ žessum miklu jaršhręringum. Žann dag var einn jaršskjįlftinn nokkuš stór, eša um 5.0. Sķšan hefur žetta veriš smį gutl ķ skorpuhreyfingum.  Viš veršum žvķ aš reyna aš skilja hvaš geršist žennan merka dag og viš getum notfęrt okkur GPS męlitękin til žess.

GPS stöšvar sem eru stašsettar į eša nęrri noršur og vestur strönd Reykjanesskaga eiga aš gefa góša mynd af flekahreyfingunni miklu, sem varš hinn 11. nóvember.  Žęr eru allar į Noršur Amerķkuflekanum.  Krafturinn sem hreyfir žennan mikla jaršskorpufleka er Ridge push - eša hryggjaržrżstingur, sem ég hef bloggaš um hér fyrir framan. 

GPS stöšin HAFC   Hafnir fęršist skyndilega til vest-noršvesturs (um 6 cm til noršurs og 11 cm til vesturs) hinn 11. nóvember.  Žar varš ekkert sig.  GPS stöšin VOGC Vogar rak 4.5 cm noršur og 2 cm vestur hinn 11. nóv.   Hśn rķs upp 4 cm.  Žessar tvęr GPS stöšvar benda til žess aš Noršur Amerķkuflekinn hafi fęrst ca. 5 til 10 cm til vest-noršvesturs hinn 11. nóvember. Ef svo er, žį mį bśast viš aš hann sé žį bśinn aš fęra sig fyrir nęstu tķu įrin, žvķ  aš langtķma mešal hraši flekans er um 1 cm į įri.  

Ef viš fęrum okkur ašeins fjęr noršur strönd Reykjanesskaga og nęr flekamótunum į mišjum skaganum, žį er flekastefnan svipuš en hreyfingin miklu meiri. Žaš er vegna žess aš hér veršur aflögun innan flekans.  GPS stöšin LISK viš Litla-Skógfell, rétt noršan Blįa Lónsins, kippist 40 cm til vesturs og um 25 cm til noršurs hinn 11. nóvember, og reis um 25 cm.  Žetta er dęmigerš VNV hreyfing Noršur Amerķkuflekans.  Samtķmis er žaš GPS stöšin THOB  Žorbjörn sem kippist um 60 cm til vesturs og um 10 cm til noršurs hinn 11. nóvember, en sķgur um 90 cm.  Žaš er ljóst aš skorpuhreyfingar eru stęrri nęr flekamótunum į mišju Reykjaness, heldur en śti į noršur jašrinum. Ef til vill žżšir žaš aš spenna hefur hlašist upp ķ jašri flekans, sem į eftir aš losna śr lęšingi.  Sķšar fjalla ég um ašrar skorpuhreyfingar į sušur og austanveršu Reykjanesi.

 


Hvernig Grindavķk fęrist til

Ég hef fjallaš hér fyrir ofan um mikilvęgi žess aš hafa ašgang aš GPS gögnum til aš kanna flekahreyfingar sem nś ganga yfir.  Einfaldast er aš fara inn į vefsķšuna  https://vafri.is/quake/  til žessa verks.

Žaš er ef til vill ešlilegt aš mašur snśi sér fyrst aš GPS męlinum GRIC, sem er stašsettur rétt fyrir noršan Grindavķk. Hann sżnir aš skorpan undir męlinum fęršist ķ fyrstu hęgt til sušausturs um 5 cm frį 27. október til 7. nóvember, en rykkist žį til vest-noršvesturs um 30 cm og dettur nišur um 120 cm.  Męlirinn viršist stašsettur nišri ķ mišjum sigdalnum sem liggur til sušvesturs ķ gegnum bęinn og til sjįvar.  Žar sem Grindavķkurmęlirinn er stašsettur nišri ķ mišri sprungunni, žį gefur hann takmarkašar upplżsingar um um flekahreyfingar og stóru myndina.  Undir žessum męli er allt berg brotiš og sjįlfsagt nokkur lķtil flekabrot, sem nś mjakast til ķ żmsar įttir.  GRIC męlirinn gefur okkur žvķ ekki mikla innsżn inn ķ stóru flekahreyfingarnar sem nś geysa yfir, žar sem męlirinn er nišri ķ sprungunnigps vertical sjįlfri. 

Žegar žetta er ritaš viršist vera komin nokkur rólegheit ķ jaršskorpunni undir męlistöšini GRIC ķ Grindavķk. Sigiš hefur aš mestu stöšvast, og einnig hefur rekiš til vesturs stoppaš. En stöšin heldur įfram aš reka til sušurs um 2 cm į dag. Myndin sżnir lóšréttu hreyfinguna sem męlst hefur til žessa. 

Žetta er mķn fyrsta fęrsla um nišurstöšur GPS męlinga į Reykjanesi.  Ég mun fjalla um nišurstöšur GPS męlinga annars stašar į Nesinu į nęstu dögum og varpa ljósi į spennandi feršir Amerķkuflekans samkvęmt GPS męlingum į noršur og vestur hluta Reykjaness.

 


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband