Kvikuinnskot undir Eyjafjarðarál?

Í tengslum við jarðskjálftaumbrotin í Eyjafjarðarál hef ég heyrt jarðvísindamenn velta því fyrir sér í fjölmiðlum að hér gæti kvikuinnskot hafa átt sér stað, en annar fræðingurinn benti á að hér eru ekki nein vegsummerki um eldgos á hafsbotni.  Nú ætla ég að reyna að sýna fram á hvað felst í þessum staðhæfingum í sambandi við Eyjafjarðarál.  Dýpi álsins þar sem skjálftarnir koma fram er um  500 metrar, eins og kom fram á korti af Eyjafjarðarál í fyrra bloggi mínu um þetta svæði.  Þar undir er um 3 til 4 km þykkt lag af sjávarseti.  Sennilega er það set mest sandur og leir, sem hefur borist til hafs við rof á landi. Setlögin eru ókönnuð, en þau eru sennilega runnin í sandstein eða leirstein, nema efsti hlutinn, sem er enn sandur og leir.  Eyjafjarðaráll er sigdalur, sem er að gliðna vegna flekahreyfinga. Flekamótin ná alla leið niður í möttul og basaltkvika mun því rísa upp um flekamótin og inn í setlögin. En basaltkvika hefur nokkuð hærri eðlisþyngd en setlögin. Þá myndast ástand eins og það, sem er sýnt á fyrstu myndinni fyrir ofan. Á einhverju dýpi er eðlisþyngd basaltkvikunnar svipuð og setsins. Á því dýpi hættir kvikan að rísa og dreifist til hliðanna til að mynda kvikuinnskot, sem er sýnt með rauðri línu á myndinni, eins og lítið eldfjall INNI í setlögunum.  Þetta er fyrirbærið sem jarðfræðingar kalla density filter, og hefur þær afleiðingar að hin eðlisþunga basaltkvika kemst ekki upp á hafsbotninn til að gjósa neðansjávar, heldur myndar kvikuinnskot inni í setinu.  Slíkt kvikuinnskot gerist hvað eftir annað á flekamótunum og myndar þá einskonar jólatré inni í setinu, eins og sýnt er á annari myndinni. Aðal skilaboðin eru þau, að kvikan kemst ekki upp í gegnum setlögin með léttari eðlisþyngd og getur því ekki gosið á yfirborði.  Er þetta að gerast undir Eyjafjarðarál í dag?  Enginn veit, en líkurnar eru miklar, að mínu áliti.  En ef svo er, þá er eitt víst: hitinn frá kvikuinnskotum er svo mikill að hitastigull í setinu verður hár og þar með breytist öll olía í setinu í metan eða jafnvel í gagnslaust koltvíoxíð og vatn.  Ekki gott fyrir þá sem vilja finna olíu hér á landgrunninu.  Frekari skilningur á slíkum kvikuinnskotum fæst með því að ákvarða með borun hver eðlisþyngd setsins er á hverju dýpi, eins og sýnt er á síðustu myndinni. Þar er eðlisþyngd basalts sýnd með grænu brotalínunni en bláa og svarta línan sýna tvö dæmi um eðlisþyngd setlaganna, sem ávalt minnkar þegar ofar kemur í setinu. Ég tek eftir því að órói hefur verið nokkur á jarðskjálftamælum í grennd við Eyjafjarðarál. Er það vísbending um kvikuhreyfingu? Ég veit ekki.

 

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 23.10.2012 kl. 19:13]

Takk fyrir fróðlegan pistil. 

Þar sem Ísland er á flekamótum sem eru að fara hvert í sína áttina ætti þá ekki almenna reglan hér að vera sprungugos, þ.e. nýtt berg gluðast upp svona eins og rafsuðustrengur í bilið milli flekanna? Í framhaldi af því af hverju er þá svona mikið um lífseig eldfjöll á landinu, þar sem "alltaf" gýs á sama stað?

[Haraldur Sigurðsson, 23.10.2012 kl. 19:53]

Kvikan á rætur í möttlinum, sem er á um 30 til 40 km dýpi undir skorpunni. Það er því æði margt, sem getur komið fyrir kvikuna á hinni löngu leið sinni upp á yfirborðið. Oft safnast hún fyrir í kvikuþróm og dvelur þar í árþúsundir. Á meðan breytist hún og tekur á sig aðrar myndir: andesít eða líparít osfrv.  Megineldstöðvar hafa sennilega flestar eða allar einhverskonar kvikuþró í dýpinu. Hún tryggir þeim langa lífdaga og mikla fjölbreytin í kvikugerð.

[Hrólfur Þ Hraundal, 23.10.2012 kl. 23:06]

Fleiri sjónarmið eru betri en fá, og þín eru jafnvel trúverðugri en annarra vegna þinnar hæversku og að nenna leggja af stað til að að skýra málið.   

Ekki alveg ótrúverðugt.