Segulskautið er á fleygiferð

Þeir sem fljúga mikið milli landa hafa eflaust tekið eftir því að allar flugbrautir eru merktar með númerum.  Númerin eru í röðinni 1 til 36.  Á Reykjavíkurflugvelli eru brautirnar til dæmis 01, 06 og 13.  Hinn endinn á þessum brautum er hins vegar merktur 19, 24 og 31.  Brautir á flugvöllum eru merktar með segulstefnu þeirra. Þannig er stefnan á braut 01 tíu gráður frá stefnu á norður segulskaut jarðar eða segulpólinn. Í Reykjavík er frávik segulnálarinnar frá norðurpólnum í dag um 16 til vesturs, og segulstefnan er því töluvert önnur en landfræðileg stefna.  Þetta frávik hefur verið kallað segulskekkja, en það er auðvitað rang: það eru engar skekkjur í jörðinni, heldur aðeins frávik. Flugmaðurinn er ekkert að velta fyrir sér segulfrávikinu á hverjum stað, heldur horfir hann bara á segulnálina og flugbrautarnúmerið niðri á jörðu.  Myndin fyrir ofan er af flugbrautinni á Bíldudal. Annar endinn, sá sem stefnir í suðvestur, er merktur með tölunni 23, sem er segulstefnan 230, en hinn endinn er merktur  05, sem er 23-18=05, þar sem munurinn á segulstefnu endanna er nákvæmlega 180 gráður. 

En norður segulskaut jarðar er á hreyfingu, og fer reyndar nokkuð hratt yfir.  Af þeim sökum varð til dæmis að mála nýtt merki á flugbrautirnar í Tampa í Florída, og merkinu á braut 18 var breytt í 19.  Þið sjáið á myndinni frá Bíldudal að númerin eru nokkuð stór, og það fer mikil málning í þetta.  Segulskautið færist nú um 64 km á ári og stefnir til Síberíu.  Myndin sýnir að hraðinn hefur verið mestur síðustu tíu árin, en hins vegar er suður segulskautið tiltölulega rólegt.  Er þessi mikla hreyfing ef til vill forboði þess að segulskaut jarðar séu að koma að því að pólvendast?  Stefnir í að segulskautin nálgist frekar og renni saman í eitt?  Jarðsagan sýnir okkur að segulskautin pólvendast á nokkur hundruð þúsund ára fresti, og síðasta vending var fyrir um 780 þúsund árum.  Svo er annað: suður og norður segulskautin eru ekki beint á móti hvoru öðru á hnettinum. Hvað er um að vera?

Nú er norður segulskautið á um 85. gráðu breiddar, en suður segulskautið er á 65. gráðu breiddar og hreyfist aðeins um 5 km á ári. Norður segulskautið fór fyrir nokkrum árum á milli Borden og Cosenseyja fyrir norðan Kanada og er nú úti í Íshafinu, eins og þriðja myndin sýnir.

Segulsvið jarðar er myndað af straumum í kjarna jarðar.  Yfirborð kjarnans er á um 2900 km dýpi undir fótum okkar, og  hann er heitur og bráðinn, eða um 5000 gráður á Celsíus.  Allt bendir til þess að kjarninn sé að mestu leyti úr bráðnu járni. Straumar í kjarnanum valda spennu og þar af leiðandi segulsviði.  Breytingar í straumum kjarnans orsaka breytingar á segulsviði jarðar. Rétt er að taka það fram hér, að innri kjarninn, einnig úr járni og einnig mjög heitur, er undir svo miklum þrýstingi að hann er heill, kristallaður.   Jarðsgan sýnir okkur að í fyrri tilfellum hefur það tekið um eitt þúsund til tíu þúsund ár fyrir segulsviðið að steypast á koll.  Verða einhverjar hamfarir þegar segulsviðið snýsti við eða steypist um koll?  Segulsviðið hefur ekki aðeins áhrif á jörðina, heldur einnig á næsta nágrenni, einkum jónahvolfið (ionosphere) sem umlykur jörðu og hjálpar til að verja okkur fyrir skaðlegum geimgeislum.  Hrynur jónahvolfið eða kemur gat á jónahvolfið og streyma þá inn skaðlegir geimgeislar þegar segulsviðið steypist?  Ekki er ástæða til að óttast neins ef breytingin er hægfara, og ef eitthvað segulsvið verður ríkjandi allan tíman sem breytingin er í gangi.  En, eins og alltaf, þá er spennandi að fylgjast með stórkostlegum og hraðfara atburðum í okkar lifandi jörðu. 

 

Athugasemdir

[Hulda Björg Sigurðardóttir (IP-tala skráð) 7.4.2011 kl. 01:09]

Þetta ætla ég að lesa aftur á morgun; þetta er of mikið fyrir svefninn!

[Axel Jóhann Hallgrímsson, 7.4.2011 kl. 01:19]

Takk fyrir þennan fína pistil.

[Þorkell Guðbrandsson (IP-tala skráð) 7.4.2011 kl. 05:40]

Þessi færsla á segulskautinu er eins og þú segir, Dr. Haraldur, talsverð og síðustu misserin hefur færslan numið um það bil 1/3 úr gráðu á ári, sem er talsvert mikil hreyfing. Hér við Sauðárkróks er svolítil flugvallarnefna, sem var lögð á áttunda áratugnum. Þá var segulstefna brautarinnar 20° austan við segulnorður. Það þýddi að brautirnar heita 02 og 20 að sjálfsögðu. Brautin er hinsvegar nærri réttvísandi norðri og nú hefur segulstefnan flutst til um nær 5° þannig að það styttist í að það þurfi að breyta um merkingu á brautunum hér.

[Sumarliði Einar Daðason, 13.4.2011 kl. 14:37]

Mjög áhugavert eins og venjulega hjá þér. Veistu hvar hægt sé að nálgast línurit sem sýnir hraðan yfir lengra tímabil?

[Haraldur Sigurðsson, 14.4.2011 kl. 05:10]

Sjá til dæmis hér

http://modernsurvivalblog.com/pole-shift-2/alarming-noaa-data-rapid-pole-shift/

[Sumarliði Einar Daðason, 14.4.2011 kl. 09:56]

Takk fyrir þetta. Mjög áhugavert.

[Kjartan Örn (IP-tala skráð) 19.4.2011 kl. 08:34]

Sæll Haraldur, flott grein um segulskautin. Það er eitt sem ég rak augun í en það er talað um (Þetta frávik hefur verið kallað segulskekkja, en það er auðvitað rang: það eru engar skekkjur í jörðinni, heldur aðeins frávik.) Ég veit ekki betur en að hornið á milli landfræðilegs norðurs og segulnorðurs sé kalla misvísun en ekki segulskekkja. Aftur á móti er hornið á milli segulnorðurs og kompásnorðurs kallað segulskekkja. Kv. Kjartan